Chúa nhật 17 tháng 6 người dân Cô-lông-bi sẽ bầu tân tổng thống, các thỏa hiệp ký với Lực lượng Cách Mạng Vũ Trang Farc tháng 11 năm 2016 có vẻ như đang gặp khủng hoảng. Nhưng chương trình trồng cà-phê thay thế cô-ca như đã dự trù trong thỏa hiệp hòa bình vẫn được tiến hành.
Sáng nay các nông dân chờ đến lượt mình trước cổng tòa thị chính Briceño, họ ở 32 thôn quanh vùng, mặc những chiếc áo đẹp nhất của mình để chờ gặp các nhà chức trách trong chương trình thay canh nông. Giống như 68 228 người dân Cô-lông-bi khác, các nông dân này tình nguyện bứng ruộng cô-ca của họ. Hôm nay họ nhận 2 triệu peso của chính quyền – tương đương 600 âu kim – tiền đền bù mỗi hai tháng để canh tác nông phẩm khác.
Briceño là làng mẫu: tất cả nông dân đều chấp nhận thay thế trồng nông phẩm khác và có một chương trình hợp tác trên các vùng đất trước đây trồng cô-ca. Theo nguồn tin của chính quyền, 99,9 % hêcta cô-ca đã được bứng. Theo báo cáo của Liên Hiệp Quốc, có 1 552 gia đình trồng cô-ca trong làng Briceño ghi tên, họ có 941 cánh đồng trồng cô-ca, một diện tích khoảng 553 hêcta. Ông Jhon Jader Sucerquia Aguiar, giám đốc văn phòng phụ trách canh tác của chính quyền tại Briceño cho biết có 547 hecta đã được bứng.
Đi lại từ đầu và học trồng cà-phê
Ông Edgar Agudelo, 38 tuổi, người cha của bốn người con, ông trồng cô-ca từ 10 năm nay. Cách đây ba tháng, ông hồi canh, ông than thở: “Chúng tôi vừa trải qua một giai đoạn khó khăn nhất: hủy ruộng cô-ca của chúng tôi. Bây giờ chúng tôi làm quen với ý tưởng thay đổi cuộc đời, làm việc hợp pháp. Thật khó khăn, vì chúng tôi đã quen thu nhập tiền lần mỗi tháng. Bây giờ chúng tôi phải kiên nhẫn. Chúng tôi phải di lại từ con số không”.
Liên hội các nhà sản xuất cà-phê Antioquia đã tiếp xúc với chính quyền để dạy cho nông dân trồng cà-phê. Hạt giống sẽ được gởi tới vào tháng 9 và các nông dân sẽ thu hoạch sau 18 tháng. Ông Alvaro Jaramillo Guzman, chủ tịch liên hội Antioquia giải thích: “Trong khi chờ đợi, bốn kỹ thuật viên canh nông sẽ cố vấn và giúp đỡ nông dân chuẩn bị đất cũng như trông các nông phẩm ngắn hạn để có thu nhập. Chúng tôi cũng tổ chức các sinh hoạt giáo dục cho trẻ em. Chúng tôi sẽ ở bên cạnh họ trong từng công đoạn trong vòng ba năm, cho đến khi họ thu gặt được vụ mùa đầu tiên”.
Với cô-ca, đe dọa bị giết chết trong từng giây phút
Ở Briceño, một vài nhà nông đã trồng trước. Ông Omar Jimenez, 45 tuổi, nhờ sự giúp đỡ của chính quyền Cô-lông-bi và Mỹ, ông đã bỏ trồng cô-ca cách đây 6 năm. Cách đường làng một giờ di chuyển, ông say mê trồng cà-phê. Ông vừa kể vừa hái các hạt cà-phê đỏ: “Cô-ca cho tôi mỗi ba tháng một mùa gặt, cà-phê trồng quanh năm, chỉ là phải theo một cách làm khác”.
Với cô-ca, người cha gia đình của ba người con luôn bị Lực lượng Cách Mạng Vũ Trang và các tổ chức quân sự đe dọa giết. Ông đưa ra cho thấy vết sẹo trên bàn tay trái do đạn bắn, một tai nạn làm cho ông nhớ đời: “Họ muốn giết tôi vì tôi không bán cho họ trọn vụ. Vì họ không mua đúng kỳ hạn nên đôi khi tôi bán cho nhóm vũ trang khác để có tiền sinh sống. Vì thế họ đã giết mẹ tôi, anh tôi, hai người bác của tôi. Tôi quyết định ngưng tất cả. Dĩ nhiên trồng cà-phê thì thu nhập ít hơn nhưng tôi có được bình an và thanh thản”.
Từ bốn năm nay, ông Omar Jimenez thương hiệu hóa cà-phê của ông với tên phù với câu chuyện của ông – Café Paz, cà-phê hòa bình. Làng Briceño lật trang cô-ca và bạo lực qua một bên. Nhưng cả nước chưa làm được như vậy: trên 150 000 hêcta trồng cô-ca trong vùng, mới có 51 670 hêcta được bứng. Công tác này đôi khi gặp trường hợp đau lòng như trong trường hợp của vùng Tumaco ở miền tây-nam, tháng 10 năm 2017, quân đội đã giết 6 nhà nông. Hòa bình vẫn còn xa cho toàn nước Cô-lông-bi.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
