Chu kỳ học triết của tôi chấm dứt, tôi phải thi hành nghĩa vụ quân sự, ngay cả với chủng sinh nghĩa vụ này cũng bắt buộc. Tôi có thể thay thế nghĩa vụ này bằng hai năm làm việc cộng đồng. Và thế là năm 1988 tôi đến Bangui, thủ đô nước Cộng hòa Trung Phi làm thừa tác viên văn hóa xã hội. Tôi lo cho các bạn trẻ ở khu phố đỏ Boy Rabe. Một khu phố khó khăn. Chính ở đó đã nổi lên cuộc lật đổ ông vua nổi tiếng Bokassa. Khi tôi đến đây thì ông đang ở tù ở Bangui. Những người ở đây nói với tôi rất nhiều về ông. Ông lên nắm chính quyền từ năm 1965 đến 1979, năm 1972 ông tự tuyên xưng mình là tổng thống đời đời và lên ngôi vua năm 1977, ông mặc bộ áo giống hoàng đế Napoléon, một chi tiết đáng kể trong đầu của ông… Trong biệt thự của ông có hồ cá sấu. Người ta nói với tôi đó là hồ chôn các đối thủ của ông. Rồi họ cũng kể khi bắt ông năm 1979, người ta thấy thịt người trong tủ lạnh của ông. Một vài người còn nói ông ăn thịt người. Huyền thoại chăng? Sự thật chăng? Khó để biết thật hư, nhưng người dân nói không ngừng về ông. Trong phiên tòa xử đầu tiên, ông bị lên án tử hình vì tội phản bội, giết người, ăn thịt người, biển thủ. Trong phiên tòa thứ nhì năm 1987, ông được miễn tội ăn thịt người nhưng vẫn bị duy án tử hình các tội khác. Ông qua đời năm 1996.
Tôi có dự án kết hợp các bạn trẻ qua thể thao. Trong hành lý tôi mang theo lưới bóng rỗ và vài quả banh. Ba tháng đầu tôi học tiếng thổ ngữ sango. Trong một thánh lễ ở nhà thờ chính tòa, tôi bắt bạn với anh Serge, một thanh niên Trung Phi trong đội bóng rỗ quốc gia. Tôi đã từng có nhiều khóa thực tập với nhà huấn luyện đội bóng rỗ quốc gia Nga. Tôi nói với Serge dự tính của tôi, anh đề nghị giúp đỡ tôi. Chúng tôi tụ họp dễ dàng khoảng hai mươi thanh niên để thành lập đội bóng lấy tên là câu lạc bộ Don Bosco. Nguyên tắc rất đơn giản: tổ chức vài buổi tập dượt và thi đấu rồi dành ra một ít thời gian để suy nghĩ về một số đề tài.
Rất nhanh chóng, các thanh niên trong khu phố đến xin tôi chơi đá banh với họ. Họ đưa cho tôi một danh sách thật ngầu, có khoảng mười hai đội, mỗi đội có chừng hai mươi thanh niên, như vậy là có gần hai trăm bốn mươi người trẻ! Khi đó câu lạc bộ mang một chiều kích khác. Tôi nhận giúp họ với điều kiện các người trẻ trong khu phố phải dấn thân theo mục đích của câu lạc bộ. Như thế sau khi tôi đi, họ có thể tự tiếp tục. Họ đồng ý.
Vấn đề đầu tiên của chúng tôi là sân vận động, tôi lo vì đã gặp vấn đề này ở chủng viện Rennes. Tôi phải đi gặp ông thị trưởng. Ông chỉ cho thấy trên bản đồ có một miếng đất dành cho sân bóng nhưng không có tiền để thực hiện, thêm nữa lúc đó người dân trong khu phố dùng nơi này để làm sân phơi gạch.
Ông thị trưởng hoàn toàn đồng ý với chương trình của tôi và để tôi làm, tôi có thể nói, tôi hoàn toàn được ông hỗ trợ. Và thế là chúng tôi đi cùng với người trưởng khu phố đến nói chuyện với những người mà tiếng nói của họ còn nặng ký hơn giấy tờ của tòa thị chính. Sau đó,chỉ trong vài giờ, chúng tôi “mượn” một cổ máy của công trường để xởi đất. Một người bạn người Liban cho tôi khung gôn, các ngư dân trong khu phố dệt lưới. Chúng tôi in giấy phép câu lạc bộ Don Bosco và cuối cùng trận đấu khai mạc bắt đầu, mỗi cuối tuần, người dân trong khu phố đến xem đá banh thay vì vào quán bia. Chúng tôi đã thành công.
Nhưng rồi thì vấn đề đến, ở phía cầu thủ cũng như ở phía khán giả. Đa số các cầu thủ trong các nhóm là thành phần sắc dân các bộ tộc và xung đột giữa các bộ tộc với nhau thì rất hung bạo ở đây… Để chuẩn bị trận đấu, tối hôm trước các cầu thủ họp lại với nhau như một buổi canh thức. Tôi không bao giờ tham dự các buổi này, nhưng người ta nói với tôi, rượu tuôn như suối và họ cầu khấn thần linh giúp đỡ. Bùa hộ mệnh là đó, ngay tầm tay của họ. Khi có một đội thua, thay vì phải chấp nhận luật chơi, có kẻ thắng người thua thì họ gán thất bại của mình cho quyền lực của bùa hộ mệnh khác và thế là nổi loạn. Các trận đánh nhau dữ dội không thể tả, có khi họ đánh cả trọng tài.
Một ngày nọ bạn Jérémie của tôi máu me đầm đìa đến gặp tôi. Anh là một trong các người điều khiển câu lạc bộ. Anh làm trọng tài cho cúp bán kết Zokwezo, luật sư của Bokassa. Bên thua tấn công anh. Tôi biết rõ anh Jérémie, anh rất dễ thương. Không những họ đánh anh mà họ còn phá khung thành gôn, đốn ngã nó và đem về nhà họ. Đầu tiên là phẫn nộ, sau đó là chán nản, tôi quyết định giải tán câu lạc bộ.
– Không René-Luc, không được giải tán, anh Jérémie năn nỉ tôi, nếu mình giải tán là mình thua và họ thắng. Phải giáo dục họ, phải tiếp tục giải thích cho họ, chuyện thường tình trong thể thao là luôn có kẻ thắng, người thua.
Anh Jérémie thật anh hùng, thật can đảm! Trận chung kết sẽ diễn ra ngày hôm sau, chúng tôi phải làm cho sân bóng đàng hoàng lại. Tôi đến gặp người bạn Liban, anh điều khiển một công ty xây cất. Anh cho tôi các ống bằng sắt. Chúng tôi hàn lại và chúng tôi ‘chuyên chở’(như hồi các chủng sinh chúng tôi đã làm khung thành gôn!). Chúng tôi gắn khung lên bệ xi-măng đường kính hai mét! Nếu họ muốn bứng thêm một lần nữa, họ phải dùng xe ủi đất! Phết một lớp sơn trắng nữa là xong.
Trận chung kết diễn ra trong tinh thần thể thao, mọi người đều tự hào với khung gôn mới.
Ngày hôm sau tôi cùng đi với người canh khu phố đến gặp đội trưởng nhóm phá hoại. Các thanh gỗ của khung gôn ở trong sân nhà anh. Tôi nghiêm khắc nói với anh:
– Chúng tôi đến lấy lại các khung gỗ và tôi báo cho anh biết, đội của anh vĩnh viễn không được ở trong câu lạc bộ của chúng tôi.
– Ok sếp. Nhưng anh phải cám ơn chúng tôi.
– Cám ơn bạn… bạn chế nhạo tôi đó sao?
– Không, tôi nói thật, anh trả lời tôi với một giọng chân thành. Nhờ chúng tôi mà câu lạc bộ Don Bosco có được khung thành gôn bằng sắt, đúng là tốt hơn phải không?
Tôi không biết trả lời như thế nào. Thiếu điều anh trích thư Thánh Phaolô gởi tín hữu Rôma đọc cho tôi nghe: “Thiên Chúa làm cho mọi sự đều sinh lợi ích cho những ai yêu mến Ngài”, ngay cả làm chuyện không tốt!
Chúng tôi lấy lại mấy thanh gỗ và ra về.
Câu lạc bộ Don Bosco tiếp tục. Jérémie có lý: dần dần bạo lực dịu xuống. Tháng 6 năm 1990 tôi về Pháp và sau đó tôi được biết các cầu thủ trong câu lạc bộ được vào đội tuyển quốc gia.
Chúng tôi đã kiên trì bám trụ.
Và tôi hãnh diện về họ.
Marta An Nguyễn dịch
