Khi nhà sử học nổi tiếng Christopher Dawson quyết định trở thành tín hữu Công giáo La-mã, bà mẹ quí tộc của ông đã rất buồn khổ, không phải vì bà có ác cảm gì với giáo lý Công giáo, nhưng vì đối với bà, giờ đây con trai mình phải “tôn kính sự tương trợ”. Bà đau đớn nhận ra, rồi thì ở nhà thờ địa vị quí tộc con trai bà sẽ chẳng còn khác biệt hay đứng trên bất kỳ ai khác nữa. Ở đó con bà sẽ chỉ là một người như những người khác, bình đẳng trước bí tích Thánh Thể vì bí tích Thánh Thể sẽ tháo bỏ hết tất cả địa vị xã hội cao sang của con bà.
Bà trực cảm rất đúng. Một trong số các điều Thánh Thể kêu gọi là chúng ta phải hướng về đức công chính, không phân biệt giàu nghèo, người sang kẻ hèn, quí tộc đầy tớ, tất cả đều bình đẳng bên bàn tiệc Thánh Thể và sau đó, bên ngoài nhà thờ. Thánh Thể thực hiện những gì Đức Maria tiên đoán khi Người mang thai Đức Giêsu, ấy là, rằng, nơi Đức Giêsu, người nâng mình lên sẽ bị hạ xuống, người hạ mình xuống sẽ được nâng lên. Đó cũng chính là điều đầu tiên dẫn bà Dorothy Day đến với đức tin Ki-tô giáo. Bà nhận thấy bên bàn tiệc Thánh Thể, người giàu và người nghèo quỳ gối bên nhau, tất cả đều bình đẳng với nhau lúc đó.
Buồn thay, chúng ta thường không đón nhận chiều kích này của Thánh Thể một cách nghiêm túc. Có một khuynh hướng suy nghĩ phổ biến rằng thực hành đức công chính, đặc biệt là đức công chính xã hội, là một phần không bắt buộc để trở thành Ki-tô hữu, một điều gì đó được ủy thác bởi đường lối chính trị lề phải hơn là do Phúc âm. Thông thường chúng ta không nhận ra lời kêu gọi mở rộng lòng với người nghèo như một cái gì mà chúng ta không được tự mình tách ra.
Và chúng ta đã sai lầm về điều này. Trong Phúc Âm và Kinh Thánh Ki-tô giáo nói chung, lời kêu gọi mở lòng ra với người nghèo và giúp tạo dựng công chính trên thế giới là điều hiển nhiên như tuân giữ các điều răn và đi lễ nhà thờ. Quả thật chiến đấu cho công chính phải là một phần tất yếu trong mọi việc thờ phượng đích thực.
Trong Tân Ước, cứ mỗi mười hàng là có một lời thách đố trực diện phải mở lòng ra với người nghèo. Trong Phúc âm thánh Lu-ca, cứ mỗi sáu hàng là chúng ta lại thấy điều này. Trong Thư thánh Gia-cô-bê, cứ mỗi năm hàng là thấy. Thử thách mở lòng ra với người nghèo và san bằng khác biệt giữa người giàu và người nghèo là một tổng thể và một phần không thể thiếu được để trở thành Ki-tô hữu, nó cũng mạnh như bất cứ điều răn nào khác.
Và thử thách này nằm trong bí tích Thánh Thể: Bàn tiệc Thánh Thể mời gọi chúng ta hướng đến đức công chính, mở lòng ra với người nghèo. Bằng cách nào?
Trước hết, bằng định nghĩa, bàn tiệc Thánh Thể là chiếc bàn, nơi không còn phân biệt địa vị xã hội, nơi người giàu người nghèo được mời gọi đến với nhau không phân biệt giai cấp địa vị. Nơi bàn tiệc Thánh Thể không có người giàu người nghèo, chỉ có một gia đình bình đẳng cùng nhau cầu nguyện trong tình thân thiết của con người. Trong lễ rửa tội chúng ta đã bình đẳng với nhau và vì lý do đó không có thờ phượng nào là riêng cho người giàu hay riêng cho người nghèo cả. Hơn thế, thánh Phao-lô còn mạnh mẽ nhắc nhở chúng ta, khi chúng ta họp lại với nhau vì Thánh Thể, người giàu không nên nhận đối xử ưu tiên.
Quả thật, Phúc âm mời gọi chúng ta thiên về phía người nghèo. Khi tổ chức bất kỳ bữa tiệc nào, Phúc âm nói chúng ta nên dành ưu tiên cho người nghèo. Điều này đặc biệt đúng với Thánh Thể. Người nghèo nên được chào đón một cách đặc biệt. Tại sao?
Bởi vì, một trong số các điều tưởng nhớ của Thánh Thể là tưởng nhớ sự ngã xuống, tinh thần khó nghèo, thân xác bầm dập và máu đổ ra của Đức Giê-su. Pierre Teilhard de Chardin diễn tả rất đúng điều này khi ông cho rằng rượu trong bí tích Thánh Thể chính là tượng trưng cho mất mát của người nghèo: trong ý nghĩa vật chất được thánh hóa mỗi ngày nói lên sự phát triển của thế gian trong ngày đó – bánh tượng trưng cho những gì được tạo nên bởi thành tựu trong sản xuất, máu rượu tượng trưng cho những gì được tạo ra bởi mất mát vì vắt ép và quá trình của nỗ lực. Thánh Thể gợi nhớ đến những giọt nước mắt và máu của người nghèo và mời gọi chúng ta giúp sức để bớt đi các điều kiện gây ra nước mắt và máu.
Và chúng ta làm điều đó, như nội dung bài thánh ca nổi tiếng “từ thờ phượng đến phục vụ” đã nói lên. Chúng ta không đi nhà thờ chỉ để thờ phượng Thiên Chúa bằng cách bày tỏ đức tin và lòng thành tâm. Thánh Thể không phải là lời cầu nguyện sốt sắng riêng, nhưng còn hơn thế, đó là hành động thờ phượng của cộng đoàn mà trong số các hành động này, Thánh Thể kêu gọi chúng ta hướng về phía trước và sống ra với thế giới bên ngoài những gì chúng ta đã cử hành trong nhà thờ, đó là không lưu tâm đến khác biệt địa vị xã hội, Thánh Thể là nơi đặc biệt để Thiên Chúa trao cho chúng ta nước mắt và máu của người nghèo, và thử thách tất yếu của Thiên Chúa với mỗi chúng ta là chúng ta nổ lực thay đổi các điều kiện gây ra nước mắt và máu. Thánh Thể kêu mời chúng ta yêu thương dịu dàng, nhưng, cũng rất mạnh mẽ, Thánh Thể mời gọi chúng ta hành động vì công chính.
Khi nói rằng Thánh Thể mời gọi chúng ta hướng về phía công chính và công bình xã hội thì đó không phải là một bày tỏ xuất phát từ sự đúng đắn về chính trị. Nhưng là xuất phát từ Đức Giêsu, Người đã đúc rút từ các ngôn sứ vĩ đại xa xưa để quả quyết với chúng ta rằng giá trị của mọi thờ phượng cuối cũng sẽ được phán xét dựa trên các kết quả có được nơi “các góa phụ, trẻ mồ côi, và những người xa lạ.”
J.B. Thái Hòa dịch
