3 điều bạn nên biết về Rerum Novarum

Public Domain via Wikimedia

Khi Đức Lêô XIV trở thành giáo hoàng, triều đại của ngài có thể trở thành thời điểm quyết định về cách Giáo Hội tham gia vào kỷ nguyên số.

Khi Giáo Hội bước vào một chương mới dưới thời Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, nhiều người đang tìm kiếm những giáo huấn của các vị giáo hoàng trong quá khứ để tìm manh mối về các ưu tiên của ngài. Một văn bản nền tảng ảnh hưởng đến cách tiếp cận của ngài là Rerum Novarum - một thông điệp mang tính bước ngoặt do Đức Giáo Hoàng Lêô XIII ban hành năm 1891, “về tư bản và lao động.”

Văn bản này, đề cập đến những biến động xã hội và kinh tế của Cách mạng Công nghiệp, vẫn có sự liên quan đáng kinh ngạc khi thế giới hiện đang phải đối mặt với những thách thức của trí tuệ nhân tạo (artificial intelligence - AI) và sự thay đổi công nghệ nhanh chóng.

Sau đây là ba điểm chính rút ra từ Rerum Novarum và cách chúng có thể định hình hướng đi của triều đại giáo hoàng mới này.

1. Phẩm giá của lao động và quyền của người lao động

Về bản chất, Rerum Novarum nhấn mạnh đến phẩm giá của lao động con người và quyền của người lao động được trả lương công bằng, điều kiện an toàn và giờ làm việc hợp lý. Đó là một phản ứng táo bạo trước thực tế khắc nghiệt của đời sống công xưởng thế kỷ XIX, nơi nhiều công nhân bị biến thành những bánh răng trong cỗ máy. Đức Giáo Hoàng Lêô XIII lập luận rằng công việc không chỉ là một phương tiện để sinh tồn mà còn là một biểu hiện quan trọng của sự sáng tạo và phẩm giá con người.

Tại sao điều này vẫn quan trọng:

Khi AI định hình lại toàn bộ các ngành công nghiệp, thay thế người lao động và tự động hóa các công việc từng chỉ do con người phụ trách, thì nguyên tắc này lại phù hợp hơn bao giờ hết. Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, được biết đến với sự nhạy cảm mục vụ và mối liên hệ sâu sắc với những người lao động nghèo trong những năm tháng ở Peru, có thể dựa vào truyền thống này để ủng hộ các chính sách bảo vệ người lao động trong thời đại kỹ thuật số. Điều này có thể bao gồm việc thúc đẩy các tiêu chuẩn đạo đức của AI nhằm ưu tiên phẩm giá con người hơn lợi nhuận và đảm bảo rằng tiến bộ công nghệ không phải trả giá bằng tình trạng thất nghiệp tràn lan hoặc bất bình đẳng kinh tế.

2. Lời kêu gọi liên đới và công ích

Rerum Novarum cũng nhấn mạnh đến sự kết nối của tất cả mọi người, kêu gọi tình liên đới trước sự chia rẽ xã hội. Thông điệp này bác bỏ thái cực của cả chủ nghĩa tư bản không kiểm soát và chủ nghĩa xã hội cấp tiến, thúc đẩy tầm nhìn về một xã hội nơi nhu cầu của tất cả mọi người, đặc biệt là những người dễ bị tổn thương nhất, được ưu tiên.

Tại sao điều này vẫn quan trọng:

AI, với khả năng khuếch đại nhanh chóng của cải nhưng cũng làm sâu sắc thêm sự chia rẽ, tạo ra một loại rủi ro kinh tế và xã hội mới. Cũng giống như Cách mạng Công nghiệp tập trung quyền lực và của cải vào tay một số ít người, nền kinh tế do công nghệ thúc đẩy ngày nay có nguy cơ (và thực sự đã) làm như vậy. Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, với tư cách là một nhà lãnh đạo quen thuộc với những cuộc đấu tranh của người nghèo, có thể tìm cách giải quyết những khoảng cách này, kêu gọi phân phối công bằng hơn những lợi ích từ tiến bộ công nghệ. Công trình trước đây của ngài ở Mỹ Latinh, một khu vực có sự chênh lệch kinh tế nghiêm trọng, có thể định hình cách tiếp cận của ngài đối với thách thức hiện đại này.

3. Vai trò của Nhà nước trong việc thúc đẩy công bằng

Cuối cùng, Rerum Novarum nhấn mạnh rằng nhà nước có nghĩa vụ bảo vệ quyền của người lao động và đảm bảo công bằng xã hội. Thông điệp này lập luận rằng chính phủ không chỉ nên phục vụ lợi ích kinh tế mà còn phải hành động như người bảo vệ phẩm giá con người và công ích.

Tại sao điều này vẫn quan trọng:

Khi các chính phủ vật lộn với cách quản lý AI và bảo vệ công dân của họ khỏi những tác hại tiềm ẩn của nó, nguyên tắc này lại trở nên quan trọng hơn. Từ quyền riêng tư dữ liệu đến việc sử dụng công nghệ giám sát một cách có đạo đức, tiếng nói về luân lý của Giáo Hội có thể đóng vai trò quan trọng trong việc định hình các chuẩn mực toàn cầu. Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, với tư cách từng là một Giám mục tham gia sâu sắc vào công bằng xã hội, có thể thúc đẩy một Giáo Hội đứng ra làm đối trọng về mặt đạo đức với sức mạnh công nghệ không được kiểm soát.

Khi Đức Lêô XIV trở thành giáo hoàng, triều đại của ngài có thể trở thành thời điểm quyết định về cách Giáo Hội tham gia vào kỷ nguyên số. Bằng cách rút ra những bài học từ Rerum Novarum, ngài có được một khuôn khổ mạnh mẽ để điều hướng các thách thức về đạo đức, kinh tế và xã hội của một thế giới đang thay đổi nhanh chóng - một thế giới nhấn mạnh vào phẩm giá con người như chuẩn mực tối hậu của sự tiến bộ.

Tác giả: Daniel Esparza - Nguồn: Aleteia (14/5/2025)
Chuyển ngữ: Phil. M. Nguyễn Hoàng Nguyên