ĐỨC THẦY VÊRÔ
PHÒ TÁ ĐỨC VUA GIA LONG PHỤC QUỐC VÃN
DOMINIQUE-THOMAS TRỊNH KHÁNH TẤN
TRI HUYỆN HONORAIRE
SAIGON IMPRIMERIE DE LA MISSION À TÂN ĐỊNH 1904
TỰ
Năm 1902 ngày mồng 10 tháng Mars, tại Nam Kỳ đã làm lễ trọng dựng hình Đức Thầy Vêrô giữa thành Sài Gòn, trước Nhà thờ Đức Chúa Bà chẳng hề mắc tội tổ tông, trước là cho đặng tỏ lòng muôn dân biết ơn đấng đã có công trọng khôn đang, sau là cho đặng bia tích vững bền cho kẻ hậu lai đặng thấy mà nhớ người.
Thật ai nấy trong nước Việt Nam, nhứt là tại Nam Kỳ đã nghe tên Đức Thầy Vêrô, cùng biết người đã phải chịu ghe nỗi gian nan, đang cơn quốc gia tàn bại, cho đặng giúp đấng quân vương đang hồi bạc phận, cùng dẹp đặng ngụy thần cho bá tánh an cư lạc nghiệp, nên đáng cho quân vương, triều thần, đều đem lòng phụng kính, đáng cho cả và dân nước ta muôn đời thương nhớ, đáng cho ngôi để lập lăng và tạc bia vàng, đề chữ thắm, kể lại mọi công nghiệp người đã gầy dựng quốc an, nhơn tử lưu danh, lưu danh thiên cổ. Nhưng rày không còn mấy ai nhớ tỏ mọi công việc người đã làm và công lao cực khổ thể nào, ra như biết tên mà quên mặt, nên nay tôi ra công chép cuốn sách mọn nầy, tóm lại hạnh đấng Quân sư, từ khi mới sanh ra cho đến ngày tạ thế, cho ai nấy đặng xem hầu thêm lòng cám ơn, và mến đức người hơn nữa.
Tôi đã lục trong nhiều Sử Nam Việt và nhứt là hạnh Đức Thầy của cha Louvet đã chép, mà rút ra mọi điều theo thứ tự; nên tuy là vắn tắt, song đã ký chép đủ, chẳng bỏ qua điều nào. Lại tôi có ý ra sức tìm những tiếng cho mau hiểu rõ ràng, và có để một ít tiếng chữ thường, người ta hay dùng nói mà thôi. Tôi tưởng dầu những kẻ học trường sơ coi cũng có lẽ hiểu đặng những điều đã chép trong sách nầy.
Chợ Quán, ngày 15 tháng 6 An Nam, năm 1904.
DOMINIQUE-THOMAS TRỊNH KHÁNH TẤN
Tri huyện honoraire
ĐỨC THẦY VÊRÔ
Sử xanh chép đã đành rành,
Pinho Giám mục thơm danh để đời.
Vêrô cầm khóa cửa trời,
Thật là bổn mạng của thời Đức Cha.
Vốn người quê ở Phangsa. 5
Giàu, sang, vừa phải, nhằm là bực trung.
Song thân nhơn đức lạ lùng,
Ông bà kết bạn thỉ chung thuận hòa.
Bá niên, giai lão, một nhà,
Tử tôn miêu duệ phước đa vuông tròn. 10
Sanh ra mười chín người con,
Đức Thầy trưởng tử hết lòng mến thương.
Người thì tánh trí phi thường,
Ông bà sở định vào trường đi tu.
Chí lăm ra sức công phu, 15
Học hành đạo lý mấy thu ai bì.
Thông minh, nhơn đức lạ kì,
Kinh kia, sách nọ, người thì suốt thông.
Ơn trên Chúa định thưởng công,
Phong quờn linh mục để hòng giáo dân. 20
Hai mươi bốn tuổi xuất thân,
Xin vào trường Hội ân cần liệu toan.
Quyết đi giảng đạo bốn phang,
Lén cha, giấu mẹ, họ hàng không hay.
Thảm buồn nhiều nỗi thương thay! 25
Mấy em người cũng chẳng bày điều chi.
Xuống tàu vượt biển trẩy đi,
Xăm xăm lướt dặm qua thì Việt Nam .
Khẩn cầu Chúa đoái lòng phàm,
Nguyện xin thần giúp dẫn đam đi rày. 30
Vòng do tây quốc chầy ngày,
Đi mười tám tháng tới rày Hà Tiên.
Gặp cơn bắt đạo không yên,
Lại trong nhà nước đảo huyền phân vân.
Lúc dời chơn, rất ân cần, 35
Gởi thơ xin lỗi song thân nhiều lần.
Tỏ bày mọi nỗi muôn phần,
Chép biên kể hết phân trần ra đây.
