Lời Chủ Chăn: Giáo dân tham gia vào đời sống Giáo Hội

Kính gửi: Quý Cha, quý Tu sĩ nam nữ và tất cả anh chị em Gp. Vĩnh Long.

Thưa anh chị em, trong năm nay chúng ta sẽ chọn mười hai đề tài dựa trên các tài liệu chuẩn bị cho Thượng Hội Đồng Giám Mục Thế giới lần thứ XVI với chủ đề: “Hướng đến một Giáo hội hiệp hành: hiệp thông, tham gia và sứ vụ”, và theo chương trình mục vụ năm 2024: Thúc đẩy sự tham gia đời sống Giáo hội. Giáo phận Vĩnh Long, trong Gợi ý Mục vụ lần IX, sẽ nói đến Giáo dân Tham gia, được trích trong Tài Liệu Hướng Dẫn Chuẩn Bị Thượng Hội Đồng Giám Mục tháng 10 năm 2024, Hiến Chế Tín Lý về Giáo Hội Lumen Gentium, Tông huấn Loan Báo Tin Mừng (Evangelii nuntiandi) và Giáo Luật.

Giáo dân là ai ? Dựa theo Từ Điển Đức Tin Kitô Giáo, nghĩa thông thường mà chúng ta hiểu thì Giáo dân thời Cựu Ước ám chỉ dân của Thiên Chúa, với sự phân cấp phẩm trật dưới các Tư tế và các thầy Lêvi. Trong Tân Ước, từ ngữ Giáo dân này chỉ dân tộc và thường nhất là dân tộc Israel, người Do thái. Ngày nay, từ ngữ Giáo dân chỉ các Kitô hữu : thành phần nầy, xét theo phẩm trật trong Giáo Hội Công giáo, chẳng những là người không phải là Giáo sĩ, mà còn là người không phải là Tu sĩ có đời sống chung theo truyền thống. Đúng như Sách Giáo Lý Hội Thánh Công Giáo số 897 định nghĩa : “Danh xưng giáo dân ở đây được dùng để chỉ tất cả các Kitô hữu trừ những thành viên có chức thánh và bậc tu trì đã được Hội thánh công nhận, nghĩa là các Kitô hữu, đã được tháp nhập vào Đức Kitô nhờ phép Rửa Tội, đã được thiết đặt vào dân Thiên Chúa, được tham dự vào nhiệm vụ tư tế, tiên tri và vương đế của Đức Kitô theo cách thức của mình, theo phần vụ của mình mà thực thi sứ vụ của toàn dân Kitô giáo trong Hội Thánh và trên trần gian” (x. Lumen Gentium, 31).

Giáo dân tham gia vào Giáo hội như thế nào?

Từ thời Công đồng Vatican II, giáo dân nam nữ có cơ hội đóng góp đáng kể vào công việc của Công đồng, đặc biệt để suy tư về cuộc đối thoại của Giáo hội với thế giới bên ngoài. Riêng từ năm 2021, Giáo Hội Công Giáo tổ chức tiến trình Thượng Hội đồng Giám mục với chủ đề là “Hướng tới một Hội Thánh hiệp hành: Hiệp thông, Tham gia và Sứ vụ”. Trong chủ đề nầy phải hiểu rằng Giáo hội đang khuyến khích và khuyến khích tích cực sự tham gia của giáo dân.

Mặc dù, do bản chất của Bí Tích Rửa Tội, là thành viên đầy đủ của Giáo hội và sứ vụ tông đồ của Giáo hội, nhưng trên thực tế, chúng ta cũng thấy nơi nầy hay nơi khác, thời gian trước đây, giáo dân ít được tham gia vào Giáo Hội.

Từ những gì đã thực sự xảy ra trên thực tế, Công đồng Vatican II đã đề nghị một tầm nhìn đổi mới về toàn thể Giáo hội. Giờ đây, giáo dân không còn sống như một xã hội quân chủ và cứng nhắc mà giáo dân là “Dân Thiên Chúa”, một dân tộc thiên sai đang di chuyển, với Chúa Kitô là người lãnh đạo của họ và được gửi đi thực hiện sứ mệnh mở rộng đến các chiều kích của toàn nhân loại và truyền bá Vương quốc của Thiên Chúa trên khắp vũ trụ (x. Lumen Gentium chương II về Dân Thiên Chúa).

Trong Dân Thiên Chúa này, tất cả các thành viên đều có phẩm giá và ơn gọi chung như nhau, ngay cả khi các chức năng và mục vụ khác nhau và các mục tử được đặt lên trên các thành viên khác, như Lumen Gentium, số 31 xác định: “Mọi hành động mang tính Giáo hội của người giáo dân đều thuộc về Giáo hội, các hành động này bắt nguồn từ bí tích Rửa tội. Vì thế, mặc dầu người giáo dân là những người không có chức thánh, nhưng họ cũng được ủy thác thi hành nhiệm vụ Giáo hội theo cách thức của họ, có nghĩa họ thi hành sứ mệnh của toàn thể dân Kitô giáo trong Giáo hội và trên trần gian theo phận vụ riêng của mình”. Cho nên, trong Giáo hội, tất cả đều tham gia vào ba chức năng “linh mục” (cầu nguyện, bí tích, thánh hóa), “tiên tri” (công bố Tin Mừng) và “vương đế” (biến đổi thế giới) của Chúa Kitô, những thuật ngữ Tân Ước được Công đồng sử dụng.

Giáo dân được kêu gọi tham gia vào sứ mệnh của cộng đồng Kitô hữu. Sự trợ giúp của họ càng cần thiết hơn bởi vì, chính xác là nhờ kinh nghiệm của mình, họ có thể giúp điều chỉnh hoạt động tông đồ cho phù hợp với những môi trường khác nhau nơi nó phải được thực hiện (các hoạt động gia đình, kinh tế, xã hội, chính trị, văn hóa, v.v.), ơn gọi đặc biệt của họ là đảm nhận trách nhiệm và mang tinh thần Tin Mừng vào trong đó (Lumen Gentium 31-32). Đây chính là điều tạo nên “việc tham gia của giáo dân”.

Nếu chúng ta đọc Tài Liệu Hướng Dẫn Chuẩn Bị Thượng Hội Đồng Giám Mục tháng 10 năm 2024, Phần II, chúng ta nhận ra Kitô hữu giáo dân tham gia đồng trách nhiệm trong việc Loan báo Tin Mừng trong những trường hợp Lumen Gentium 31-32 kể trên:

- Trong gia đình, cột trụ của mọi cộng đồng Kitô hữu, cha mẹ ông bà và anh chị em cùng chia sẻ đức tin vào Chúa, sống đức tin, giáo dục đức tin, từ đó những thành viên trở thành những nhà truyền giáo.

- Trong môi trường sống, trong môi trường làm việc, sinh hoạt, trong các hoàn cảnh thông thường, chính người giáo dân làm cho Lời Chúa và Hội thánh hiện diện. Thí dụ : “trong nền văn hóa kỹ thuật số, vốn có tác động mạnh mẽ trên toàn thế giới; trong văn hóa giới trẻ; trong thế giới công việc và kinh doanh, chính trị, nghệ thuật và văn hóa; trong nghiên cứu, giáo dục và đào tạo khoa học; trong việc chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta; và đặc biệt thông qua việc tham gia vào đời sống công cộng… Một cách đặc biệt, những người trẻ, với những ân phúc và sự yếu đuối của mình…trở thành những tông đồ Tin Mừng cho những người đồng trang lứa với mình… ”.

- Sự thiếu hụt ngày càng tăng về số lượng giáo sĩ cũng dẫn đến việc mang đến cho giáo dân một vị trí ngày càng lớn hơn trong các hoạt động của cộng đoàn (phụng vụ, dạy giáo lý, tuyên úy, thăm bệnh nhân, v.v.) và trong tổ chức của cộng đoàn (quản lý tài chính, v.v.) và đặc biệt là giáo dân thực hành truyền giáo đến với muôn dân (ad Gentes).

Chúng ta xem trích lược một số đoạn liên quan đến sự tham gia của giáo dân:

Giáo luật, điều 225: làm chứng cho Chúa Kitô; điều 226: xây dựng dân Chúa qua đời sống gia đình; điều 228: nhận một số giáo vụ và nhiệm vụ.

Tông huấn Loan Báo Tin Mừng (Evangelii nuntiandi) của Đức Thánh Cha Phaolô VI, số 73: “Giáo dân cũng có thể tự cảm thấy cần phải kêu gọi và được kêu gọi làm việc với các vị mục tử của mình, trong việc phục vụ cộng đồng Giáo hội, cho Giáo hội phát triển và sống động, bằng việc thực thi nhiều thừa tác vụ khác nhau, theo ân sủng và đặc sủng được Chúa cố ý ban cho họ”.

Thật vậy, một Giáo hội hiệp hành là một Giáo hội trong đó tất cả mọi Kitô hữu, những người đã nhận Bí Tích Rửa Tội, những người nầy được hưởng phẩm giá bình đẳng, không phân biệt nam hay nữ, cùng nhau đồng hành, trong sự hiệp thông với nhau. Mỗi người được mời gọi, tùy theo ơn gọi riêng của mình, tham gia tích cực vào sứ mạng chung của Giáo Hội là loan báo Tin Mừng. Được đồng hóa là một môn đệ truyền giáo, mỗi người được mời gọi loan báo Tin Mừng ở nơi mình đang ở và, bằng cùng một dấu hiệu, đồng trách nhiệm về vận mệnh của Giáo Hội trên thế gian. Đó là thực hành lệnh truyền của Thầy Giêsu Chí thánh: “Như Chúa Cha đã sai Thầy, thì Thầy cũng sai anh em” (Ga 20, 21). Cho nên, mọi thành phần Dân Chúa trong đó có Giáo dân cùng tham gia vào sứ vụ Loan báo Tin Mừng tùy theo khả năng của mình. Làm chứng cho Chúa Kitô trong đời sống hằng ngày. Tham gia, cộng tác tích cực để phát triển Giáo hội của Chúa ở trần gian. Cầu chúc mọi sự được tốt lành theo thánh ý Chúa.

Vĩnh Long, ngày 20 tháng 8 năm 2024.

+ Phêrô Huỳnh Văn Hai

   Giám Mục Giáo Phận Vĩnh Long