Nữ danh hề Anh có sắc giọng đặc sệt Anh là hề… ngoài đời cũng như trên sân khấu. Chính tại trung tâm Taizé mà bà biết mình có ơn gọi… làm hề! Cùng với chồng là ông Michel, hai người dựng ban kịch lưu diễn và “phủi bụi” cho Thánh Kinh!

Căn nhà tôi lớn lên gần Luân Đôn cũng là căn nhà… kịch. Còn nhỏ, tôi lên nóc gác một mình để tập kịch, cha tôi là bác sĩ thú y nhưng cũng là diễn viên nghiệp dư, ông làm phòng tập trên nóc gác. Tôi thích thú nhìn bức tường còn sơn theo nội dung vở kịch mới tập với các giây nhợ của các con rối treo tứ tung. Khi cha tôi dựng kịch với các anh chị lớn trong các vở kịch nhiều lắt léo, tôi nhìn cha và các anh chị chuẩn bị qua cánh cửa hé. Còn quá nhỏ nên tôi và em Michael của tôi không đóng kịch được, chúng tôi chỉ có thể phát chương trình! Chính lúc đó, trong lòng chúng tôi nổi lên ước muốn mình sẽ là diễn viên nhà nghề. Nhưng phải chờ thời gian, và nhất là phải chờ bàn tay quan phòng của Chúa thì tôi mới dám nói lên giấc mơ của mình và thực hiện nó.

Chính Chúa dẫn đầu cho vở kịch! Bây giờ tôi đã ngoài 70, tôi mới thấy được con đường Chúa mở ra và chuẩn bị các bước đi tiếp theo cho tôi, qua bao nhiêu giai đoạn để càng ngày tài năng Ngài đặt để trong tôi được khá hơn. Lần đầu tiên là năm 1973. Cùng với một người bạn, tôi lên đường đến Arche, nơi đạo diễn Lanza del Vasto thành lập ở Pháp sau khi ông gặp Ghandi. Tôi bị thu hút bởi linh đạo bất bạo động, tôi bỏ qua một bên đức tin công giáo mà mẹ tôi truyền cho tôi, mẹ tôi là cô giáo và là ca sĩ hát nhạc nhẹ opera. Chúa thật lạ kỳ, thêm nữa các nữ tu Ai Len gieo trong đầu tôi hình ảnh Chúa là ông quan tòa khủng khiếp. Chắc Ngài muốn uốn nắn tôi (cười), Chúa dời lại chương trình tập sự ở Arche một tuần? Tôi làm gì trong tuần chờ đợi này? Bạn tôi khuyên tôi: “Nếu có thì giờ thì bạn đi Taizé đi!”

Tôi khám phá được tài năng diễn viên của tôi: làm hề, nhân vật này ẩn giấu sâu trong chúng ta, một cách để diễn tả các mong manh của chúng ta.

Lần đầu tiên tiếp xúc với nơi cầu nguyện cùng hòa với thiên nhiên này, đã làm đảo lộn cuộc đời của tôi. Sau một tuần ở đây, bạn tôi, không phải là tín hữu kitô, anh nhìn tôi và nói: “Bạn vừa mới nhận một tô súp thật lớn, tô súp này rất tốt cho bạn. Bạn nên dùng thì giờ để thưởng thức tô súp này trước khi chạy theo chuyện khác…” Ngày hôm sau chúng tôi đi quá giang xe về Luân Đôn và tôi không hề đến trung tâm Arche của đạo diễn Lanza del Vasto! Tô súp vẫn còn nuôi tôi cho đến khi tôi quay trở lại Taizé vào mùa Phục Sinh năm 1974. Tôi thấy 15.000 ngày trẻ khắp nơi trên thế giới về đây ca hát, nhảy múa và tuyên xưng: “Chúa Kitô đã sống lại!” Gương mặt của họ phản ảnh niềm vui Chúa sống lại, tôi đã gặp Chúa Kitô trong tôi. Năm sau, tôi bỏ ra một năm xa-bát để đến Taizé, để thực sự… ăn cho xong tô súp!

“Lạy Chúa, ý của Chúa cho con là gì?” Câu hỏi này cứ ở trong đầu tôi và làm cho tôi kiệt sức vì tôi không có một câu trả lời nào. Một ngày nọ, tôi đi lễ về tràn trụa nước mắt: “Vậy Chúa tự xoay xở đi Chúa!” Ngay lúc đó, tôi thấy một cánh đồng hoa tuyệt đẹp, nhưng không có rễ. Như thử là tôi không bám rễ ơn mà Chúa đã trao cho tôi. Tôi chưa hiểu sức mạnh thanh tẩy của chính nghệ thuật, tôi chỉ mới bằng lòng dạy kịch nghệ cho các em trẻ và người bệnh ở Bristol. Qua hình ảnh này, Chúa mời gọi tôi phải nghiêm túc đào sâu những gì tôi yêu thích nhất. 

© Pablo Chignard pour La Vie

Năm 1976 tôi đến Paris và vào trường kịch nghệ Jacques Lecoq, một trường chuyên về kịch câm. Tại đây, tôi khám phá được tài năng diễn của tôi: làm hề, nhân vật này ẩn giấu sâu trong chúng ta, một cách để diễn tả các mong manh của chúng ta. Tôi hạnh phúc như được yêu! Một cô bạn giới thiệu tôi với Michel: “Có vẻ như chuyện bông lơn, nhưng tôi nghĩ hai người hợp nhau”. Michel là thiện nguyện viên trong phong trào Giúp người nghèo trên thế giới (ATD Quart Monde) Năm 1979 chúng tôi lập gia đình! Rồi một trong các người thân của Michel hỏi tôi: “Bạn muốn diễn cho công chúng nào”. Tôi nói tôi thích diễn loại càphê-kịch hay các các lễ hội với một nhóm hề. Câu hỏi này đẩy tôi suy nghĩ về loại kịch bình dân: làm thế nào để đến với người nghèo trong các thành phố, các khu vực nghèo, các trại của người du mục Gitan để mang đến cho họ thơ văn, nụ cười, sự dịu dàng, những chuyện “nâng tâm hồn lên”. Năm 1980, Michel và tôi đề nghị với linh mục Joseph Wresinski, người sáng lập phong trào Giúp người nghèo trên thế giới thành lập đoàn kịch diễn lưu động trong phong trào của cha. Cha trả lời: “Tôi chờ các bạn!” 

“Chúa chỉ muốn bạn làm những gì bạn có trong lòng”, cô bạn đồng hành nói với tôi. 

Ban kịch chim diễn trong vòng tám năm. Bao nhiêu là cuộc gặp gỡ kỳ thú ở nước Pháp, nước Anh, chúng tôi đi diễn từ năm 1986, cùng với Igor, đứa con thứ tư và áp út của chúng tôi, khi đó mới hai tháng rưỡi! Để làm cho tổ chức Giúp người nghèo trên thế giới được biết đến, Michel có sáng kiến ngông cuồng, đi từ Glasgow đến Luân Đôn, hóa trang thành con chim đủ màu sắc đi cà kheo trên đôi chân cao 1m50. Một chuyến đi dài hai tháng… Khi Michel trở về, tôi báo cho anh: “Igor bị bệnh thần kinh.” Chúng tôi giúp những người mong manh yếu đuối, bây giờ chúng tôi là những người mong manh yếu đuối. Cuộc sống chúng tôi bị đảo lộn nhưng nhờ đó lại được ơn phước! Đời sống du mục của chúng tôi trở nên khó khăn với tình trạng sức khỏe của Igor. Chúng tôi quyết định về Pháp. Lòng tôi đầy lo lắng… Tháng 1 năm 1989, cùng với một cặp vợ chồng bạn, chúng tôi đi linh thao theo Thánh I-Nhã ở cộng đoàn Con đường Mới (Chemin neuf). Cô bạn đồng hành nói với tôi: “Chúa chỉ muốn bạn làm những gì bạn có trong lòng.”

Bỗng nhiên mọi sự như sáng rõ: “Tôi muốn dựng một ban kịch để phủi bụi cho Lời Chúa! Chúng tôi rời phong trào Giúp người nghèo trên thế giới để về trang trại Barraux (Isère) và năm 1989, chúng tôi thành lập ban kịch Cái Giếng (le Puits). Từ đó chúng tôi có sáu vở diễn liên tục. Tôi đang chuẩn bị vở thứ bảy… Làm sao tôi có thể về hưu khi Chúa chờ tôi để tôi cống hiến các ơn tôi đã nhận quá dồi dào? Tôi mượn câu của Etty Hillesum, trích trong vở Sức thổi của Etty (Souffle d’Etty) mà chúng tôi đã dựng: “Chính vì vậy mà tôi phải sống cuộc đời tôi với trọn xác quyết có thể, cho đến hơi thở cuối cùng để người kế nghiệp tôi không quá khó khăn”.

Các giai đoạn trong cuộc đời của bà Mary Viénot:

1947 Sinh tại Saint Albans (nước Anh).

Phục Sinh 1974 Gặp Chúa Kitô ở Taizé.

1979 Lập gia đình với Michel và có 5 người con.

1980 Cùng với Michel, thinh lặng Ban kịch chim (Théâtre de l’oiseau).

1989 Cùng với Michel, thành lập ban kịch Giếng (Puits).

Năm 2000, cùng với các phụ huynh khác, thành lập một cộng đoàn Arche ở Chambéry, năm 2012, con trai Igor của họ đến đây ở.

Marta An Nguyễn dịch