 |
| Antoine Mekary | ALETEIA |
Chức vị giáo hoàng không phải nhằm thực thi sự đồng nhất mà là bảo vệ khả năng hiệp nhất mong manh mà không xóa bỏ sự khác biệt.
Trong một thế giới ngày càng hoài nghi về quyền lực tập trung, ý tưởng về một nhà lãnh đạo tôn giáo duy nhất có vẻ kỳ lạ, lỗi thời, một dấu tích từ thời xa xưa. Tuy nhiên, chức vị giáo hoàng vẫn luôn hợp thời - không phải là biểu tượng của chế độ quân chủ lỗi thời, mà là hình mẫu của trách nhiệm đạo đức và sự cân bằng thận trọng giữa quyền lực và phục vụ.
Nhà lý thuyết chính trị Giorgio Agamben đã nhận thấy rằng trong truyền thống phương Tây, quyền lực thường có vẻ mạnh nhất khi nó bị vô hiệu hóa - khi ngai vàng trống rỗng, nhưng nhu cầu về trật tự vẫn còn. Trong chức vị giáo hoàng, chúng ta thấy một nghịch lý tương tự: một nhân vật có quyền lực tượng trưng to lớn, nhưng không có quân đội, biên giới hoặc lực lượng cưỡng chế. Quyền lực của giáo hoàng là thuyết phục, không phải áp đặt. Vai trò lâu dài của ngài mời gọi sự suy ngẫm về chính sự lãnh đạo - không phải là sự thống trị, mà là mang đến định hướng đạo đức.
Trong suốt lịch sử, các xã hội đã khôn ngoan phân chia quyền lực thành các nhánh để ngăn chặn sự chuyên chế. Giáo hội Công giáo cũng cân bằng quyền lãnh đạo giữa các giám mục, nhà thần học, công đồng. Giáo hoàng hoạt động trong khuôn khổ này: không tạo ra chân lý bằng sắc lệnh, mà bảo vệ các nguyên tắc cốt lõi qua nhiều thế kỷ thay đổi. Vai trò của ngài giống với vai trò của người bảo vệ hơn là người cai trị tối cao.
Ngay cả ngoài Công giáo, nhân loại vẫn cần những nhân vật có tiếng nói vượt ra ngoài lợi ích quốc gia, đảng phái hoặc doanh nghiệp. Trong các cuộc khủng hoảng toàn cầu - chiến tranh, suy thoái môi trường, vi phạm nhân quyền - điều thường thiếu không phải là thông tin, mà là lòng dũng cảm về mặt đạo đức. Giáo hoàng đứng trong truyền thống lâu đời là kêu gọi sự chú ý đến phẩm giá con người, lòng thương xót và các đòi hỏi của công lý, các giá trị được chia sẻ trên nhiều truyền thống và thế giới quan.
Sách Giáo lý Hội thánh Công giáo mô tả giáo hoàng là “nguồn gốc và nền tảng vĩnh cửu và hữu hình của sự hiệp nhất.” (GLHTCG 882) Tuy nhiên, tầm quan trọng của ngài thường vượt qua ranh giới tôn giáo. Các giáo hoàng là tiếng nói của lương tâm trong thời kỳ các hệ thống chính trị suy yếu: thách thức các chế độ toàn trị, bảo vệ người nghèo khỏi sự bóc lột, thúc giục chăm sóc công trình tạo dựng. Các ngài nhắc nhở thế giới rằng một số vấn đề - những điều hướng đến việc sống tốt, sống chung - không thể chỉ giải quyết bằng các giải pháp kỹ thuật.
Tầm nhìn của Agamben về “ngai vàng trống rỗng” giúp giải thích tại sao giáo hoàng lại quan trọng ngay cả với những người bên ngoài Giáo hội. Quyền lực gắn liền với giáo hoàng không phải là về quyền lực tuyệt đối, mà là về việc lưu giữ không gian cho một tiêu chuẩn cao hơn, một tiêu chuẩn không thể chỉ đơn giản là lập pháp hoặc sản xuất. Giáo hoàng, ở trạng thái tốt nhất của mình, thể hiện sự căng thẳng giữa quyền lực và sự phục vụ, sự chắc chắn và lòng khiêm nhường.
Nếu không có những nhân vật như vậy, các phong trào sẽ bị chia rẽ. Những lý tưởng chung sẽ phai nhạt dần thành lợi ích riêng tư. Những người Kitô hữu đầu tiên đã nhận thức về điều này và câu chuyện lớn hơn của nhân loại đã chứng minh điều đó: Khi không ai có thể lên tiếng vì lợi ích chung, đối thoại sẽ sụp đổ thành chia rẽ.
Cuối cùng, chức vị giáo hoàng không phải nhằm thực thi sự đồng nhất mà là bảo vệ khả năng hiệp nhất mong manh mà không xóa bỏ sự khác biệt. Điều đó nhắc nhở chúng ta rằng, nếu hiểu cho đúng, sự lãnh đạo không phải là ra lệnh để tuân theo mà là gọi lên một cuộc trò chuyện sâu sắc hơn về ý nghĩa của việc trở thành con người.
Trong một thế giới chia rẽ, hình ảnh của giáo hoàng là lời nhắc nhở hữu hình, không hoàn hảo nhưng cần thiết: có nhiều thứ gắn kết chúng ta lại với nhau hơn là chia rẽ chúng ta - và phải có ai đó sẵn sàng nói lên như thế.
Tác giả: Daniel Esparza - Nguồn: Aleteia (30/4/2025)
Chuyển ngữ: Phil. M. Nguyễn Hoàng Nguyên
