Via Dolorosa qua đường phố Giêrusalem
Ngày nay Đường Thương Khó (Via Dolorosa) ở trong khái niệm đàng thánh giá đến từ Âu châu. Một hành trình giữa đức tin và ngành khảo cổ.
“Chúng ta vừa hát thánh ca vừa đi bộ về thành phố.” Câu chuyện cảm động của Egeria, người hành hương đến từ Galica, Tây Ban Nha, đó là chứng nhân đầu tiên chúng ta có được về các cuộc rước kiệu của tín hữu kitô tiến về Giêrusalem. Chúng ta đang ở thế kỷ 14 và từ đó đã có các người hành hương, “nhỏ có, lớn có, giàu có, nghèo có” có truyền thống quay về nơi có cuộc Khổ nạn của Chúa Kitô để cầu nguyện và đọc Phúc Âm trong suốt mùa Phục Sinh. Chiều Thứ Năm Tuần Thánh năm 380, tín hữu kitô quy tụ chung quanh giám mục Giêrusalem cầu nguyện suốt đêm để sáng sớm hôm sau họ đi xuyên “thành phố để cho đến thập giá”.
Một ngàn năm sau, năm 1342, đàng thánh giá bắt đầu xuất hiện khi Đức Giáo hoàng Clement VI giao cho các tu sĩ Dòng Phanxicô giữ Đất Thánh. Dần dần các cha đặt các chặng chung quanh nơi Chúa chịu khổ nạn.
Dưới sự cai trị của đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ, các cuộc rước kiệu phải giữ kín đáo. Ngôi nhà của Caipha, cung Anna, Núi Ô-liu, hồ tắm Siloé nằm trong chu trình các chặng. Tài liệu trên báo Đất Thánh cho biết: “Lúc đó các phương tiện khảo cổ rất hạn chế, nhờ các văn bản thiêng liêng, ký ức lịch sử của người địa phương và phải công nhận, có những giả thuyết không thể kiểm chứng, khi đó mới nảy sinh lòng kính mến các nơi thánh, đa số có trong chu trình các chặng.
Vào thời đó, các tín hữu kitô dám đến Đất Thánh rất ít. Sư huynh
David Grenier vừa cười vừa nói: “Ai từ Âu châu đến đây họ phải làm chúc thư trước khi đi. Chẳng hạn vào thế kỷ 16, trước khi thành lập Dòng Tên, Thánh I-Nhã đi hành hương Đất Thánh, khi đó chỉ có 21 người hành hương được ghi vào sổ đăng ký”.
Một điều lạ lùng: hình thức đàng thánh giá hiện nay có nguồn gốc ở Âu châu. Đó là do lòng nhiệt thành sốt mến của những người đi hành hương Giêrusalem về, họ là nguồn gốc của đàng thánh giá. Khi về nhà, họ mong muốn lập lại kinh nghiệm hành trình của họ trên các con đường ở Giêrusalem.
Chẳng mấy chốc, phiên bản 14 chặng đàng lan rộng khắp nơi… trừ Đất Thánh! Ở đó, Đàng thánh giá dài hơn và giữ các đặc nét, các truyền thống thừa hưởng từ ký ức của thành phố. Chính theo lời yêu cầu của các khách hành hương Âu châu, họ buồn vì không tìm được chặng đàng thánh giá “của mình” ở Đất Thánh mà các cha Dòng Phanxicô thích ứng với đàng thánh giá của họ. Cuối cùng vào thế kỷ 19, đàng thánh giá với 14 chặng đàng mới được thực hiện ở Giêrusalem.
Từ năm 1880, vào 3 giờ chiều mỗi ngày thứ sáu, khách hành hương đi đàng thánh giá từ chiến lũy Antonia đến đồi Gôngôta. Chúng ta có chắc đây là con đường của Chúa Kitô đã đi qua không? Không chắc. Năm 2015, một nhà khảo cổ đã đưa ra giả thuyết theo đó nơi Philatô xử án Chúa Giêsu là ở phía bên kia thành phố, gần cổng Jaffa. Sư huynh Dòng Phanxicô cho biết: “Nơi chúng tôi biết chắc chắn 99 % là đồi Calvê và ngôi mộ.”
Dù đi theo con đường nào, khách hành hương lúc nào cũng đến ngôi mộ trống.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
