Mai táng gặp vấn đề (3-3), Thánh Antôn Pađua

Mai táng gặp vấn đề (3-3), Thánh Antôn Pađua

Trích sách Tiểu sử Thánh Antôn Pađua, Françoise Bouchard, nxb. Salvator

Một nhà thờ chứa “vòm”

Quốc gia góp phần

Đoàn hành hương ngày càng đông nên nhà nguyện của đan viện không đủ chỗ chứa, cần phải xây thêm một nhà thờ lớn hơn và người dân Pađua đồng ý xây. Đối với họ, không thể để Thánh Antôn ở nơi nào khác hơn là ở đan viện Đức Mẹ Maria nên họ quyết định nới rộng ra. Nhà cầm quyền chọn Thánh Antôn là thánh bảo vệ chính thức thành phố và hàng năm thành phố sẽ mừng lễ vào ngày Thánh Antôn qua đời, 13 tháng 6, một tuần trước và một tuần sau ngày 13 tháng 6. Ngày hôm đó nhà cầm quyền dân sự, các tu sĩ và giáo dân sẽ tụ họp nhau ở mộ Thánh Antôn. Nghị viện cam kết trả 4000 quan tiền chi phí vật liệu và nhân lực để dựng một bức tượng lớn ở quảng trường chính. Kiến trúc sư danh tiếng Nicolas Pisano được chọn để lên kế hoạch và giám sát việc thực hiện kể cả làm lại nhà thờ cũ.

Công việc bắt đầu nhưng thường bị gián đoạn vì các xáo trộn tiềm ẩn của ông Ezzelino, ông tiếp tục trị vì trong thành phố. Công việc chỉ được tiếp tục sau khi ông này tự tử khi những người thánh chiến bắt ông giam tù, từ đó cả vùng được bình an và tự do. Đến năm 1259 công việc xây cất bắt đầu lại. 

Bề trên Tổng quyền ngạc nhiên

Năm 1263, phần trước của đền thánh được xây xong. Mồ thánh được dời để khách hành hương có chỗ cầu nguyện và thợ được yên tĩnh làm việc. Việc di dời theo tinh thần đặc biệt của Dòng Phanxicô, chính bề trên Tổng quyền Bonaventure đích thân tham dự. Như thế một vị thánh tương lai di dời mộ của một vị thánh khác, đó là ngày 8 tháng 4 năm 1263. Tất cả nghị viên thành phố đi cùng với quan tổng trấn của mình, tất cả tu sĩ đi cùng với giám mục của mình, và hồng y Guido, giám mục giáo phận Bologne là đại diện tông tòa tham dự buổi di dời do bề trên Tổng quyền Bonaventure chủ sự.

Khi quan tài được mở ra, mọi người vui mừng, họ ngửi mùi thơm ngọt ngào lan tỏa vào không gian, mùi hương của các hoa lài, hoa hồng, hoa huệ trộn lẫn với mùi hương trầm bàng bạc. Niềm vui nhường chỗ cho thất vọng khi họ thấy xác của ngài đã thành bụi và xương đã bị tách rời. Nhưng họ lại phấn khởi khi thấy đầu còn tóc, hàm và răng và nhất là cái miệng. Cha bề trên Tổng quyền Bonaventure rất xúc động, ngài gỡ cái lưỡi ra và nói với  đám đông: “Ôi cái lưỡi đã chúc tụng Chúa luôn mãi, đã giảng cho người khác biết Chúa, bây giờ chúng ta biết cái lưỡi này có giá trị trước mắt Chúa như thế nào!” Ngài cung kính hôn và xin làm một bình thánh tích đặc biệt để đựng. Rồi ngài tách ra ba lô, bụi, xương và áo quần, các thánh tích này được đặt trong hòm đựng thánh tích bằng bạc.

Công việc xây dựng tiếp tục với sự quyên góp tiền bạc, vật dụng, nhân lực từ tất cả các quốc gia.

Lễ Hiện Xuống năm 1310, các tu sĩ Dòng Phanxicô họp tổng tu nghị lần thứ 36. Họ quyết định đem “vòm” vào giữa cung thánh để có thể xây một nhà nguyện sang trọng cho nơi ở cuối cùng của Thánh Antôn. Bề trên Tổng quyền Gonzalve chủ sự việc di dời này.

Lời khấn của hồng y

Năm 1349, đền thánh sắp xong. Giáo hoàng Clément X khi đó đang bị tù ở Avignon, ngài quyết định năm sau tổ chức năm thánh để xin Chúa cho bệnh dịch hạch đang tàn phá Âu châu được chấm dứt. Ngài chỉ định hồng y Guy de Montfort mở các ngày lễ ở Rôma. Hồng y lên đường đi Ý. Như ngày xưa khi Thánh Antôn rời vùng Midi miền nam nước Pháp, ngài đã dừng ở Cuges. Hồng y vị vướng vào căn bệnh khủng khiếp này, dù được săn sóc nhưng căn bệnh ngày càng nặng. Ngài nhớ các tu sĩ Dòng Phanxicô dự định di dời thi thể của Thánh Antôn vào ngày 14 tháng 2 năm 1350. Ngài xin Chúa chữa lành cho mình và hứa sẽ chủ sự buổi lễ này. Ngài được lành ngay và không để lại di chứng nào. Ngài cám ơn người dân đã săn sóc, chữa trị, cầu nguyện cho mình và hứa mang thánh tích vị thánh mà họ yêu quý về.

Tôn kính thánh tích

Hồng y có mặt ở Pađua ngày 14 tháng tháng 2 năm 1350. Trong nhà thờ đủ mọi tầng lớp xã hội và tôn giáo tụ họp, ngài đặt hòm thánh tích giữa ngôi nhà nguyện trong đền thánh, bây giờ đền thánh có tên là Đền thờ Thánh Antôn. Các thánh tích chính ở ngôi mộ ban đầu của ngài. Nhưng hồng y mang bức tượng bán thân bằng bạc để đựng hàm và một xương cánh tay. Còn lưỡi thì đã để trong mặt nhật bằng thủy tinh và bạc. Để kết thúc buổi lễ, hồng y dâng thánh lễ trên mộ Thánh Antôn. Còn người dân ở Cuges, họ không quên lời hứa của mình: họ gởi đến một phần cái sọ mà họ cung kính giữ. Các địa phương khác trên khắp nước cũng nhận một số thánh tích: đầu tiên là Lisbon nơi “Fernand trở thành thầy Antôn”, Venise, Vienne (Áo), Bourges… Dù ngày 13 tháng 3 năm 1652, chính quyền Pađua cấm bất kỳ sự tách rời nào thêm một lần nữa dù là một phần của hòm thánh tích, nhưng các tu sĩ nam nữ cũng lấy được từ các mảnh y phục của Thánh Antôn hay các vật dụng đã chạm vào cơ thể ngài.

Một giai điệu của tất cả các phong cách

Chúng ta có thể nói gì về đền thờ Thánh Antôn mà khách hành hương gọi là đền thờ “Vị Thánh”? Có thể định nghĩa một phong thái của nhà thờ không? Chắc chắn là không, vì nhà thờ được xây từ thế kỷ 13 đến thế kỷ 15, qua sự phát triển kiến trúc kế tiếp nhau, nên cuối cùng là một sự hòa hợp của nghệ thuật la mã, gô-tic và ả rập-byzantin. Đền thờ bên ngoài giống đền thờ Thánh Máccô ở Venise, đền thờ này lấy cảm hứng từ đền thờ Thánh Sophia ở Constantinople. So sánh này giải thích cho sáu mái vòm lớn có thánh giá ở trên, bốn tòa tháp đa giác có cửa sổ và vương miện mũi tên; tòa tháp lớn nhất trong số các tòa tháp này có chân đèn làm bệ cho tượng thiên thần thổi kèn trôm-pét. Mái nhà khổng lồ có hai gác chuông hình bát giác, một trong hai gác chuông này là chuông nhà thờ của đan viện Mẹ Maria. Các tu sĩ giữ chuông này vì đây là chuông nhắc người dân nhớ đến giờ đi nghe Thánh Antôn giảng, nhắc các sinh viên đi học thần học.

Một viện bảo tàng của tất cả

Chúng tôi không thể mô tả chi tiết những điều kỳ diệu được tập hợp ở bên trong ngôi đền thờ nguy nga này với ba lòng nhà thờ dài 115 mét, rộng 55 mét và vòm cao nhất là 38 mét. Ngay khi bước vào đền thờ, khách hành hương có cảm tưởng các nhân vật nổi tiếng nhất trong giới nghệ thuật đã để lại dấu ấn của mình ở đây, kể cả “Donatello” và các đồ đệ của ông Titien, Sansovino, Mantegna đều ganh đua tài năng và sự khéo léo của họ, mỗi người mang nét đẹp nhất của mình vào công trình này. Các thợ nề, thợ đục đẽo, thợ đóng gỗ quý, thợ chạm trỗ, họa sĩ, điêu khắc gia, thợ làm kiếng, tất cả cùng làm việc hài hòa với nhau, họ dùng các vật liệu tốt nhất và đa dạng nhất; đá quý, cẩm thạch, sắt, đồng, vàng, bạc, thủy tinh, pha lê… làm cho các mái vòm, các khung kiếng, cửa sổ, cột trụ, các tấm đan, các bức chạm, các cột nến, các thập giá… và trên dưới ba trăm bức tượng có nét đẹp rất đặc biệt. Hầu hết các tác phẩm này mang hình ảnh trong Tân và Cựu ước hay cuộc đời và các phép lạ của Thánh Antôn.

Nơi thu hút nhiều người đến thăm nhất là nhà nguyện “Thánh Antôn” ở phía nam, phải đi qua một cầu thang có bảy cấp bằng đá cẩm thạch. Bàn thờ bằng đá cẩm thạch có dạng ngôi mộ đựng hài cốt của Thánh Antôn. Ở trên là ba tượng bằng đồng, tượng ở giữa là Thánh Antôn, hai bên là Thánh Bonaventure và Thánh Louis d’Anjou, giám mục giáo phận  Toulouse.

Cũng nên nhắc ở đây, ngược với nhà nguyện huy hoàng này là nhà nguyện khiêm tốn hơn ở bên cạnh: một phần của ngôi nhà thờ cũ Mẹ Maria, chính nơi đây là nơi Thánh Antôn hát “giờ kinh” và giảng dạy thần học cho sinh viên của đan viện… Đây cũng là nơi an nghỉ của thầy Luc Belludi, người đồng hành với Thánh Antôn, nơi này cũng như nhà của thầy vì gia đình thầy tặng cho nhà Dòng miếng đất trên đó xây vương cung thánh đường. Một trong bảy nhà nguyện này có chưng mặt nhật bằng pha lê và đồng đựng lưỡi, một cái xương cánh tay và cằm, và một số vật dụng trang hoàng.

Như thế vương cung thánh đường Thánh Antôn ở Pađua pha trộn các kiểu kiến trúc hài hòa và các tác phẩm nghệ thuật khác nhau. Nơi đây quy tụ khách hành hương đủ mọi nguồn gốc, mọi thời, mọi nơi, họ đến đây trong những ngày lễ trọng nhất là ngày 13 tháng 6 hàng năm, có thánh lễ ở ngôi mộ, có đoàn rước thánh tích trong thành phố. 

Một vị thánh cho đủ mọi thể loại

Sự thống nhất trong đa dạng này phù hợp với hình ảnh Thánh Antôn. Antôn khi còn là Fernand, là người uyên bác của Dòng Thánh Âugutinô; rồi sau đó Antôn qua Dòng Thánh Phanxicô để có một đời sống khiêm nhường và suy niệm hơn. Đó là linh mục quên mình mà cha bề trên nào cũng muốn có họ trong đan viện mình, nhưng vì đức ái họ phải để Antôn ở trong ẩn thất. Từ thời của mình, Antôn đã được những người tài giỏi đương thời ngưỡng mộ về tài hùng biện, về kiến thức của ngài. trở thành người có khả năng hoán cải những người dị giáo, nhưng khi có thể, ngài thích lui về trong thinh lặng để tìm nguồn năng lực. Antôn cũng là vị tử đạo vì mong ước, dù gặp giông bão, dù phải lạc đến một nơi không chủ định, cuối cùng Antôn cũng được quay về sống yên bình bên cạnh các tu sĩ anh em của mình.

Nét đa dạng này chúng ta tìm thấy trong sự thánh thiện của Antôn. Thánh thiện do sự tinh tuyền trong đời sống phong phú qua cầu nguyện, qua giảng dạy cho các anh em, qua sức mạnh của lời nói đứng trước người cao cả nhất cũng như người thấp bé nhất, qua phép lạ ngài làm khi còn sống cũng như sau khi qua đời. 

Thánh Antôn, xin nhìn đến các khốn khổ của chúng con!

Vì thế bao nhiêu là lý do để chúng ta xin ngài cầu bàu:

“Lạy Thánh Antôn, ngài ở gần Chúa, ngài biết rõ trung bình tuổi của các tín hữu Pháp và một phần của châu lục Âu châu! Ngài biết rõ con cháu chúng con, những em vị thành niên, những em thanh niên, các bạn trẻ không thấy có lý do gì để đến nhà thờ! Đa số các em nhận giáo lý theo một “khuôn” nhưng đầy thiếu sót, có khi còn không nhận gì! Và bây giờ trong một số trường công giáo, để không đi ngược với những người không tin, các lớp khơi dậy đức tin không còn bắt buộc, học sinh nào muốn học thì không dám đến sợ bạn cười.

Lạy Thánh Antôn, ngài thấy xã hội vỡ mộng của chúng con không còn cột mốc! Ngài thấy đâu đâu từ báo chí, truyền hình, internet… cũng cổ động yêu tiền, yêu quyền lực, ma túy, rượu, tình dục với tất cả lệch lạc đề cao lý thuyết về ‘giới tính’, một chuyện chưa từng có.

Ngài thấy rõ sự đau buồn của các gia đình bị tan vỡ, các vấn đề đủ loại ở các gia đình gọi là gia đình ‘hàn gắn’. Không ngạc nhiên gì khi trẻ con bị phân tâm trong một gia đình không ổn định, ít có động lực dấn thân, xây dựng một gia đình hay đáp lại lời kêu gọi của Chúa. Cũng không có gì ngạc nhiên khi các ý tưởng của những người ủng hộ phá thai, trợ tử có được con đường của mình trong một số nơi chủ trương ‘vừa lòng mọi người’ để loại ra khỏi xã hội những người không sinh lợi (trẻ em chưa sinh, người bệnh hoặc người quá già!).

Lạy Thánh Antôn, xin lắng nghe lời cầu nguyện của chúng con!

Lạy Thánh Antôn, xin tiếp tục nâng đỡ chúng con trong các lo lắng nhỏ của chúng con được đề cập đến ở phần đầu quyển sách này. Cho tất cả chúng con, thật là dễ chịu khi tìm lại được chìa khóa hay mắt kiếng… Nhưng vì ngài khéo léo trong nghệ thuật làm cho chúng con tìm lại những gì đã đánh mất, xin cho chúng con tìm lại được của cải cao quý mà chúng con gọi là đức tính: đức tin, đức cậy, đức ái. Các đức tính này làm cho chúng con có cùng Cha và là anh em trong Chúa Giêsu Kitô, và làm nảy sinh ra tất cả các đức tính khác, những đức tính cần thiết cho đời sống hàng ngày, ‘đời sống chung’ của chúng con như lòng tốt, lòng rộng lượng, sốt sắng, khiêm nhường, đơn sơ, dịu dàng, ngay thẳng, chừng mực, công chính, trung tín, khiết tịnh…) vì các đức tính này giúp chúng con quy về Chúa Kitô và khám phá khuôn mặt của Ngài nơi từng anh em của chúng con.

Lạy Thánh Antôn, nếu Chúa muốn giữ cái lưỡi nguyên vẹn của ngài cho chúng con, cái lưỡi của lời, xin ngài tiếp tục rao giảng trong thầm lặng. Hoán cải những người không tin và mang lại sự thật cho những người sống trong lầm lỗi. Xin ngài củng cố đức tin cho những người có lòng tin. Xin ngài mang lại hy vọng, niềm vui, sức khỏe, thịnh vượng cho những người đang gặp thử thách. Xin ngài mang an bình vào nơi bất hòa, xin mang công lý cho các nạn nhân của việc khai thác lợi nhuận, của cho vay nặng lãi hay các lạm dụng quyền lực… Lạy Thánh Antôn, ngài là vị thánh của đa dạng, xin lắng nghe đủ loại cầu xin của chúng con. Qua lời cầu bàu của ngài, chúng con có thể có được tất cả. Vì nếu các bạn thánh của ngài trên trời chuyên về một lãnh vực thì xin cho chúng con chứng nghiệm Thánh Antôn là thánh được mọi người cho là “thánh của tất cả mọi người”.

Lạy Thánh Antôn, xin cầu bàu cho chúng con!”

Marta An Nguyễn dịch