Một diễn viên hài kịch gần đây châm biếm rằng các công nghệ thông tin ngày nay đã rất hiệu quả trong việc biến nhiều thứ trở nên lỗi thời, nhất là các cuốn danh bạ điện thoại và sự tử tế của con người. Điều này cũng đúng đối với tất cả mọi người.
Các công nghệ thông tin ngày nay (internet, thư điện tử, các chương trình phần mềm như Facebook, điện thoại di động, IPhone, máy tính bỏ túi, và những thứ tương tự) đã giúp chúng ta thành những con người được thông tin đầy đủ nhất, hiệu quả nhất và có thể dễ liên lạc với nhau hơn bao giờ hết. Giờ đây chúng ta có khả năng – mọi ngày, hàng ngày – tiếp cận thông tin về những sự kiện thế giới, tin tức thế giới, nguyên cả những thư viện thông tin, và những tường thuật chi tiết về những gì gia đình và bạn bè chúng ta đang làm vào bất cứ lúc nào. Đó là mặt tích cực của phương trình.
Điều ít tuyệt vời hơn là những gì chuyện này đang làm đối với đời sống chúng ta, cái cách nó thay đổi những kỳ vọng của chúng ta, và tước mất cái khả năng giản dị là dừng lại, tắt máy đi, và những điều tương tự. Khi hàng ngày, chúng ta càng cuốn mình nhiều trong các cuộc điện thoại di động, gửi tin nhắn, thư điện tử, Facebook, và internet nói chung, chúng ta bắt đầu sống với kỳ vọng rằng mình phải luôn luôn chú ý đến mọi thứ đang diễn ra trên thế giới và trong đời sống của gia đình và bạn bè. Điều kỳ vọng vừa được nói ra vừa thầm nghĩ đó là chúng ta phải luôn luôn có sẵn đó – và những người khác cũng vậy. Trước đây chúng ta thường gửi cho nhau những mẩu giấy nhắn và thư tay, và chờ hồi âm trong vòng vài ngày, vài tuần hay vài tháng. Giờ đây thì ta kỳ vọng nhận được hồi âm trong vòng vài phút hoặc vài giờ, và chúng ta cảm thấy mất kiên nhẫn với những người nào không đáp ứng kỳ vọng này, và thâm tâm chúng ta cảm thấy tội lỗi nếu chúng ta không đáp ứng được điều đó.
Và thế là, hàng ngày, chúng ta càng trở nên nô lệ hơn cũng như ép buộc hơn trong việc sử dụng điện thoại di động và internet. Đối với nhiều người trong số chúng ta, giờ đây thực sự không thể ngơi ra được ngày nào, đừng nói là ngơi được vài tuần, để đi nghỉ lễ hay nghỉ ngơi thật sự. Thay vào đó là chịu áp lực phải thường xuyên kiểm tra tin nhắn trên di động, email, tin nhắn trên điện thoại cố định, và những thứ tương tự; và gia đình, bạn bè và đồng nghiệp của chúng ta thì đích thị là kỳ vọng chúng ta đều đặn kiểm tra những thứ đó. Sẽ là tội-ác-trong-ngày nếu như bất cứ lúc nào không sẵn đó, không gọi được, hay không liên hệ được.
Nhưng nhịp điệu thời gian như Chúa đã thiết kế là để trao cho chúng ta, một cách đều đặn, hàng tuần, một thời gian nhất định để tách khỏi vòng xoay, một “thời gian nghỉ Xa-ba” nhất định khi cuộc sống thường nhật, những áp lực thường nhật, công việc thường nhật và những kỳ vọng thường nhật được xếp lại, và chúng ta cho phép bản thân được dừng lại, được tắt các thứ máy móc đi, và nghỉ ngơi. Ngày nay, không nơi nào mà điều này phù hợp và cấp bách hơn là nơi sử dụng điện thoại, máy tính xách tay, và máy tính để bàn. Hơn bất cứ thứ gì khác, chúng tạo thành nếp thường, công việc nô lệ, những câu thúc và âu lo mà chính lời răn thực hành lễ Xa-ba thiêng liêng yêu cầu chúng ta phải bứt ra.
Tôi biết có hai vợ chồng nọ làm việc trong nhà thờ. Vì cả hai đều làm mục vụ, nên họ làm việc vào các sáng chủ nhật và thường là qua cả buổi chiều nữa. Vì vậy họ bắt đầu lễ Xa-ba vào cuối buổi chiều chủ nhật. Bà mô tả công việc như sau: Chúng tôi bắt đầu lễ Xa-ba vào 4 giờ chiều (16h) ngày chủ nhật và khởi sự một cách tượng trưng bằng cách rút dây điện máy tính, tắt điện thoại di động, rút dây nối máy điện thoại ở nhà, và tắt tất cả các máy móc thông tin mà chúng tôi có. Trong vòng 29 giờ đồng hồ tiếp theo chúng tôi không nghe, không gọi bất cứ cuộc điện thoại nào. Chúng tôi đang chay tịnh về mạng, bất khả liên hệ, tách khỏi guồng xoay, không có mặt. Vào 9 giờ tối (21h) thứ hai chúng tôi kết thúc lễ Xa-ba cũng theo cách tượng trưng như khi bắt đầu: chấm dứt kỳ chay tịnh về mạng, bật lại các máy điện thoại và máy tính, và bắt đầu trả lời các tin nhắn trên điện thoại. Chúng tôi trở lại guồng để bắt đầu một tuần mới. Đôi khi chuyện tự “biến mất” như thế này khiến gia đình và bạn bè chúng tôi khó chịu, nhưng nếu chúng ta muốn mừng lễ Xa-ba, trước cuộc sống đầy áp lực của mình, thì chuyện tách khỏi tất cả như vậy là điều duy nhất quan trọng mà chúng ta phải làm. Hoặc như vậy, hoặc làm việc 7 ngày một tuần!
Khi tôi còn trẻ, cả nhà thờ lẫn nền văn hóa của chúng ta vẫn còn coi trọng khái niệm lễ Xa-ba (đối với Ki-tô hữu, đặc biệt trong nghĩa không làm việc vào ngày chủ nhật). Câu hỏi luôn luôn được nhiều người đặt ra là: Anh được phép làm gì và không làm gì vào ngày chủ nhật? Phần lớn tập trung vào những thể loại lao động chân tay khác nhau: Anh có thể làm vườn vào ngày chủ nhật không? Anh hái táo vào ngày chủ nhật không? Ngày nay, tôi ít lo lắng về chuyện làm vườn hay hái táo vào ngày chủ nhật. Vấn đề quan trọng hơn là: Liệu chúng ta có thể dứt ra khỏi guồng xoay của máy điện thoại và máy tính vào chủ nhật và thật sự sẵn sàng để mừng lễ Xa-ba hay không?
Lễ Xa-ba, như Wayne Muller nói với chúng ta, là thời gian tách khỏi guồng xoay, thời gian khi chúng ta ngơi tay cày để Chúa và quả đất lo mọi chuyện, trong khi chúng ta uống rượu, chỉ đôi lúc, để nghỉ ngơi và để lòng dào dạt. Ngày nay lưỡi cày đó hẳn là điện thoại di động và máy tính.
Cách đây mấy thế kỷ, nhà thơ thần bí Rumi viết: “Tôi đã sống ở đây quá lâu, ai cũng có thể gặp tôi!” Chẳng phải tất cả chúng ta đều như vậy sao?
J.B. Thái Hòa dịch
