Vài năm trước đây, một người bạn của tôi đã ngỏ lời cầu hôn với hôn thê của anh theo một cách rất phản-Hollywood: Lúc đó anh đã ngoài bốn mươi và đã vỡ mộng nhiều lần vì thất tình, mà theo anh thú nhận, thì trong số đó, có vài vụ là do lỗi của anh, kết quả của những thay đổi cảm xúc bất ngờ về phần anh. Giờ đây, đến nửa cuộc đời gắng gỏi để không vỡ mộng và khắc kỷ về chuyện tình yêu và lãng mạn, anh gặp một phụ nữ mà anh tôn trọng sâu sắc, rất khâm phục, anh cảm thấy muốn xây dựng cuộc đời với người đó. Nhưng, chưa tin chắc vào bản thân mình, nên anh đã ngỏ lời cầu hôn rất khiêm nhường.
Đại ý, lời cầu hôn của anh như thế này: Anh muốn đề nghị em lấy anh, nhưng, anh cần phải nói rõ ràng mọi nhẽ: anh không tự cho anh đã hiểu trọn vẹn về tình yêu. Đã có lúc trong đời anh nghĩ là anh hiểu, nhưng anh đã thấy những cảm xúc của chính mình và những cảm xúc của người khác thay đổi quá thất thường theo những cách khiến anh mất tự tin vào những điều anh hiểu về tình yêu. Và như vậy, anh sẽ rất trung thực: anh không thể hứa hẹn là anh sẽ luôn luôn yêu em. Nhưng anh có thể hứa rằng anh sẽ luôn luôn trung tín, rằng anh sẽ luôn luôn đối xử tôn trọng với em, rằng anh sẽ luôn luôn làm mọi điều trong khả năng của mình để có mặt bên em hầu giúp em thực hiện những ước mơ của em, và rằng anh sẽ luôn luôn là người bạn đời trung thực cố gắng xây dựng cuộc sống với nhau. Anh không thể bảo đảm anh sẽ luôn luôn cảm thấy như thế nào, nhưng anh có thể hứa rằng anh sẽ không phản bội em và bội tín với em.
Đó không phải là kiểu cầu hôn như chúng ta thấy trong phim ảnh và tiểu thuyết lãng mạn – dựa trên niềm tin ngây thơ rằng niềm đam mê và nồng cháy mà chúng ta trải qua lúc đầu khi mới yêu sẽ kéo dài mãi mãi. Nhưng đó là một lời cầu hôn của người trưởng thành, lời cầu hôn không ngây thơ hứa hẹn một điều không thể nào thực hiện. Mà, ngoài việc hướng chúng ta tới chỗ hiểu biết chính chắn về tình yêu, đó còn là một hình ảnh phong phú về lòng tin và diễn tiến của nó. Lòng tin, rốt cuộc, là lòng chung thủy trong hành động hơn là tha thiết trong cảm xúc. Cho phép tôi nêu một ví dụ:
Khi còn học ở trường dòng, một mùa hè nọ, bạn cùng lớp của tôi lên đường đi ẩn tu 30 ngày. Mục đích của anh là cố gắng đạt được một đức tin quả quyết hơn, một đức tin mà anh cảm thấy tha thiết và sẽ làm ấm lòng anh. Anh đã chịu đựng cái mà theo lời anh mô tả, là đức tin “khắc kỷ”, một cảm giác tinh túy về thực tại và tình thương yêu của Chúa, nhưng là một đức tin mà không chuyển mấy thành những cảm xúc an toàn ấm áp về sự hiện diện và tình thương của Chúa. Theo lời anh thú nhận, anh thiếu cảm giác yêu mến, nhiệt tình hừng hực, cảm xúc, và hơi ấm trong đức tin của mình. Mà đó là những gì anh đi để tìm kiếm.
Sau thời gian ẩn tu, anh vẫn còn khắc khổ, tuy nhiên đã thay đổi: “Tôi không bao giờ đạt được điều tôi mong muốn,” anh nói, “nhưng tôi lại được một điều khác. Tôi đã biết chấp nhận được là có thể đức tin của tôi luôn luôn khắc khổ, nhưng tôi đã cũng biết rằng như thế vẫn ổn. Tôi không nhất thiết phải có những cảm xúc ấm áp tưởng tượng về đức tin của mình. Tôi không cần phải đầy đam mê và nhiệt tình hừng hực. Tôi chỉ cần trung tín trong những việc làm của mình, không phản bội điều mà tôi tin. Giờ đây, đối với tôi, đức tin có nghĩa là tôi cần phải sống đời mình trong sự thiện lành, tôn trọng, kiên nhẫn, trinh bạch, và hào hiệp với người khác. Tôi chỉ cần làm điều đó; tôi không cần phải cảm thấy điều đó.”
Đức tin và tình yêu quá dễ dàng bị đánh đồng với cảm xúc nồng nàn, đam mê, tha thiết, cảm giác mến yêu, và ngọn lửa lãng mạn. Và những cảm xúc đó là một phần của bí ẩn, một phần mà chúng ta sinh ra là để nâng niu và yêu thích. Nhưng, cho dù những cảm xúc này tuyệt vời, chúng lại mong manh và sớm nở tối tàn, theo kinh nghiệm đã cho thấy. Thế giới của chúng ta có thể đổi thay trong vòng 15 giây bởi vì chúng ta có thể phải lòng hay thay lòng đổi dạ chỉ trong quãng thời gian đó. Những cảm xúc đam mê và lãng mạn là một phần của tình yêu và đức tin, nhưng không phải là phần sâu sắc nhất, không phải là phần mà chúng ta có thể kiểm soát được về mặt tình cảm.
Vì thế mà, cho dù nó không lãng mạn, tôi lại thích cách tiếp cận khắc khổ như thể hiện trong lời cầu hôn của anh bạn tôi, đặc biệt khi áp dụng vào đức tin. Đối với một số người trong chúng ta, đức tin sẽ không bao giờ là điều gì đó làm tình cảm chúng ta bốc cháy và khiến ta tràn ngập lửa nồng nàn, ngoại trừ những thời gian ngắn ngủi. Chúng ta trước nay đã trực nhận ngọn lửa đó có thể sớm nở tối tàn như thế nào.
Vì thế mà, như bạn học của tôi với đức tin “khắc khổ”, một số người trong chúng ta có thể phải đặt định một đức tin mà nói với Chúa, những người khác và với chính chúng ta như thế này: Tôi không thể bảo đảm tôi sẽ cảm thấy như thế nào vào một ngày nào đó. Tôi không thể hứa tôi sẽ luôn luôn có tình cảm đam mê đối với đức tin của tôi, nhưng tôi có thể hứa tôi sẽ luôn luôn trung tín, tôi sẽ luôn luôn hành xử một cách tôn trọng, và tôi sẽ luôn luôn làm mọi điều trong khả năng của mình, tới chừng nào những yếu đuối con người của tôi còn chịu được, để giúp sự nghiệp của những người khác và Chúa trên thế giới này. Tôi không thể bảo đảm chuyện tôi sẽ luôn luôn cảm thấy như thế nào, nhưng tôi có thể sống với lòng quyết tâm sắt đá là sẽ không bao giờ phản bội điều tôi tin!
Như vậy là đủ cho lòng tin.
J.B. Thái Hòa dịch
