Tại sao có tiền?
Cái gì sẽ thay đổi nếu con không có nhà ở?
Vì sao có một số người không chia sẻ tiền bạc của họ?
Vì sao vàng có giá trị cao như vậy trong khi mình chẳng làm được gì với nó ?
Nghèo có là một lợi điểm không?
Thế giới này có thể hoạt động mà không có tiền không?
Trích sách “Không trả lời có, cũng không trả lời không”, tác giả Tomi Ungerer. Nxb. l’écoles des loisirs.
Tại sao có tiền?
Ceyda, 10 tuổi
Vì phải có buôn bán. Ngày xưa là đổi chác nên việc buôn bán không chính xác. Với tiền bạc thì mọi sự đều có giả cả ấn định.
Vào thời gian đầu, con người dùng tiền bằng kim loại có khắc dấu trên đó. Vàng thì chuyên chở nặng nhưng lại dễ ăn cắp. Với phát minh tiền giấy thì tiền bạc dễ lưu hành hơn nhưng lại… dễ cháy! Vì vậy người ta hay nói bị phỏng đầu ngón tay là vậy. Nhưng bây giờ nhờ các thẻ tín dụng, mình có thể tiêu tiền mà không thấy nó bay qua cửa sổ!
Cái gì sẽ thay đổi nếu con không có nhà ở?
Emilie, 5 tuổi
Con sẽ như con rùa không có mai, con ốc sên không có vỏ, thân thể của nó sẽ khô teo dưới sức nóng mặt trời.
Từ đầu, con người không có lông như lông chim hay lông thú nên luôn phải đi tìm chỗ trú ẩn để tránh thời tiết xấu. Trước hết là con người trốn trong hang động. Sau đó thì dân du mục dựng lều dựng trại, dân định cư tìm cách xây nhà, dân du hành thì ở trên xe ca-ra-van. Nếu không có một mái nhà, không có gì che đầu thì con sẽ thành người vô gia cư, người không có mái ấm cho gia đình mình.
Khổ thay, chiến tranh và các tai ương đã tàn phá nhiều thành phố làm cho nhiều người không còn mái nhà để ở. Con đừng quên chuyện này.
Vì sao có một số người không chia sẻ tiền bạc của họ?
Pauline, 9 tuổi
Bởi vì họ không bao giờ đủ! Chủ yếu là con người tham lam. Bản chất của con người là thu tích. Điều này thấy rõ rệt trong chuyện tiền bạc. Kể từ khi mình bắt đầu có tiền thì mình muốn có thêm nữa. Vì thế sự sang trọng trở thành điều thiết yếu. Nên khi sự sang trọng càng tốn kém thì nó không còn bao nhiêu chỗ cho lòng quảng đại.
Nhưng may thay cũng có những người mà lương tâm của họ thúc đẩy họ chia sẻ và thương xót.
Vì sao vàng có giá trị cao như vậy trong khi mình chẳng làm được gì với nó ?
Yasmin, 9 tuổi
Vàng là một kim loại không biến chất. Không một chất a-xít nào có thể làm nó bị hư hại. Vì thế nó có giá trị cao cũng như kim cương và các loại đá quý. Nhẫn cưới thường làm bằng vàng và người ta dùng vàng làm nữ trang cho các bà lịch sự. Vàng có sức lôi cuốn quá mạnh, làm cho những người đi tìm vàng ngất ngây! Được thờ dưới hình thức con bò con, thần của nó được gọi là Bò Vàng, Thần Tài. Ngày nay vàng được giữ trong ngân hàng, dưới dạng vàng thoi. Hoặc vàng cũng được các lực sĩ Thế vận đeo ở cổ dưới dạng huy chương.
Nghèo có là một lợi điểm không?
Ysé, 8 tuổi
Cha của ông qua đời lúc ông 3 tuổi rưỡi. Cái chết của cha của ông làm cho gia đình ông rơi vào cảnh túng quẫn. Gia đình ông sống trong cái tối thiểu. Ông còn nhớ, thầy giáo dạy anh văn đã cho anh của ông đôi giày để anh đến trường.
Ông cũng còn nhớ mấy đôi giày quá chật của ông. Ông cắt đầu đôi giày để ngón chân cái lòi ra, rồi ông sơn đen để không ai thấy. Nó không thực dụng chút nào khi đá banh, nhất là khi mình không có quả bóng mà phải đá bằng lon sữa bò. Như thế cái nghèo là một động lực để vượt lên.
May mắn là gia đình ông có một ngôi vườn lớn mọc đủ thứ để sinh sống, nhờ vậy mà gia đình ông không đói dù sống trong thời kỳ chiến tranh.
Cái nghèo, là phiền toái, là bối rối. Khi tựu trường, mình so sánh áo quần cũ của mình với áo quần mới của các bạn. Ông còn nhớ, ông không có tiền mua sách văn chương. Ông có quyển sách cũ Lanson anh của ông để lại, một quyển sách rất hay nhưng bị thầy giáo đem ra làm trò cười trước cả lớp: “Ồ con và con chim đa đa của con!”, thầy cứ chế giễu ông hoài như vậy.
Với sự nghèo khổ trần trụi, mình quý tất cả, mình bực mình khi lãng phí, mình giữ một lối sống thanh đạm với những gì mình cần, mình quý trọng tiền bạc và thức ăn. Ngược với những người ăn uống no nê, họ ăn tráng miệng liên tu bất tận, sau đó họ lại than mình ăn quá nhiều. Ông còn nhớ bộ áo vét Harris Tweed mà ông mua khi lần đầu tiên ông kiếm được tiền! Nghèo là biết mình ở mức thấp và chiến đấu để lên một mức cao hơn.
Sau này khi ông 25 tuổi, ông đến New York với sáu mươi đồng trong túi, ông có ý tưởng trong đầu, New York sẽ ở dưới chân mình! Như thế cái nghèo, cuối cùng, dẫn đến bám vào tuyệt vọng. Đó không phải là không tương hợp với lòng biết ơn, vì sau đó mình không bao giờ quên những hành vi quảng đại của những người đã giúp mình thoát được cảnh nghèo.
Thế giới này có thể hoạt động mà không có tiền không?
Nicolas, 10 tuổi
Đó là hồi cuối của ‘đồng binh’, của sòng bài. Tất cả sẽ miễn phí trong các tiệm. Một thế giới không cần có tiền để thuê nhà, không nợ, không thuế… Nhưng than ôi! Không có hệ thống này thì có hệ thống khác, một xã hội không tiền sẽ xây dựng trên một chuyện khác. Chẳng hạn trên sự hợp lý hóa với các tíc-kê muôn hình vạn trạng. Như thế người ta phân phát:
– một con búp bê hay một con gấu bông cho mỗi em bé,
– mỗi thỏi sô-cô-la mỗi tuần,
– bốn đôi vớ, một đôi giày một năm, như thế làm cho người chỉ có một chân có thể đổi đôi giày vô ích của mình lấy chai rượu cô-nhắc hay điếu xì gà Cuba.
Tất cả giống như thời Đệ nhị Thế chiến, mọi người ở trong hệ thống tem phiếu, khi đó chắc chắn sẽ có “chợ đen”, mọi thứ đều có thể trao đổi, đổi gói thuốc lá lấy hộp bơ.
Trả lương cho công việc bằng bữa ăn, bằng đi nghỉ hè, người nào xứng đáng mới được dùng xe, mới có xăng chạy.
Chắc chắn đời sống lúc đó sẽ rất rắc rối vì làm cái gì cũng phải mặc cả và gây gổ sẽ thành thói quen. Như thế, dù có rất nhiều khiếm khuyết, thậm chí tính keo kiệt là tính đáng khinh nhưng tham lam vẫn là một trong các động lực mạnh nhất của con người, tạm gọi là con người văn minh. Không tưởng của một thế giới không có tiền sẽ rất hấp dẫn cho trí tưởng tượng của chúng ta, nhưng nó sẽ biến thành một giấc mơ xấu nếu mình cố gắng thực hiện nó.
Marta An Nguyễn dịch
