Một cái nhìn thật khác về phụ nữ Mỹ hiện nay và việc họ tìm hiểu đời sống thánh hiến

Ai cũng coi xu hướng thế tục hóa là một sự kiện tất yếu của lịch sử và càng ngày càng có nhiều thăm dò cho thấy giới trẻ hiện nay càng ngày càng xa rời các tôn giáo định chế, kể cả các niềm tin tôn giáo, để chạy theo những thứ như chiêm tinh (astrology) và trái cầu phalê (crystals) (xem https://www.latimes.com/health/la-he-millennials-religion-zodiac-tarot-crystals-astrology-20190710-story.html). Thế nhưng trên HuffPost ( https://www.huffpost.com/highline/article/millennial-nuns/

July 11, 2019), Eve Fairbanks, một người Do Thái Giáo, lại có một tường trình và nhận định khác: “Behold, the millennial nuns: More and more young women are being called to the religious life, after 50 straight years of decline. What on earth is going on?” (Hãy chú ý, các nữ tu thiên niên kỷ: Ngày càng có nhiều phụ nữ được kêu gọi sống cuộc sống tu trì, sau suốt 50 năm xuống dốc. Chuyện gì đang diễn ra trên trái đất đây?). 

Theo tác giả, ở cuối những năm trung học chuyên về khoa học thuộc thập niên cuối cùng của thế kỷ trước, bà bỗng nhận ra một hiện tượng mới lạ: một số bạn cùng lớp của bà chuyển sang đức tin Công Giáo. 

Điều ấy làm bà ngạc nhiên. Vì trường trung học của bà rất thế tục, thế tục một cách đầy phô trương. Họ có một bức tượng thép dựng trên bãi cỏ phía trước mô tả chiến thắng của luận lý toán học. Chủ tịch lớp cao cấp của bà mặc một bộ trang phục máy tính khổng lồ để dự các trận bóng đá. Khi lớp học về chính phủ của bà tổ chức một cuộc tranh luận về phá thai, chỉ có hai trong số 18 học sinh tình nguyện tranh luận cho chính nghĩa “phò sự sống”.

Và gần cuối những năm 2000, một nửa tá bạn cũ vốn là những người hoài nghi một cách có luận lý và những người sành internet theo xu hướng cấp tiến đã trở nên người tôn giáo sâu sắc. Một số người trong số này vốn chỉ nhận được một nền giáo dục Công Giáo lỏng lẻo. Họ viết blog. Họ viết bài đăng trên Facebook nói về việc họ trở lại và chia sẻ các điều người ta vốn tương truyền về kế hoạch hóa gia đình không dùng biện pháp tránh thai. 

Một bạn cùng lớp Công Giáo đi mở một trang trại hữu cơ với chồng và bảy đứa con của mình, đồng thời vận động cho những thứ phe tả rất thích, như sữa chua con nít không biến đổi gen (GMO) để tưởng nhớ Chánh án tối cao Antonin Scalia và những bức hình pizza tự chế có hoa văn nước sốt cà chua nhằm giống như các vết thương của Chúa Giêsu trên thập giá. 

Meg, bạn của bà, người được mọi người chú ý tại các cuộc vui chơi ở trường, bắt đầu tự gọi mình là một “Kẻ đi rong vì Chúa Kitô” (hobo for Christ). Cô ấy đi du lịch khắp thế giới và kiếm tiền từ những bài phát biểu trên blog mà ý chính là việc truyền giảng Tin Mừng sâu sắc. Cô ta viết trong một bài rằng “Thiên Chúa đang yêu cầu một thứ môn đệ triệt để”. Cô ta cũng nghĩ đến việc trở thành một nữ tu Công Giáo.

Hiện trạng Đạo và giới trẻ

Những người này làm bà tò mò, vì bà nghĩ họ không thích hợp với những chuyện họ đã hoặc đang hướng tới. Theo bà, Hoa Kỳ đang trên đà từ từ trôi dạt về phía cấp tiến. Các cuốn sách được xuất bản về vận mệnh nhân khẩu học của Hoa Kỳ thích cảnh báo những người tôn giáo phải nên sợ giới trẻ. Suy nghĩ này cho rằng mỗi thế hệ nối tiếp nhau đều muốn thực thi nhiều sự lựa chọn hơn về những gì họ ăn, về cách họ sống, về người họ yêu, về các giấc mơ của họ, về cả các sự thật của họ nữa. Giới trẻ không quan tâm đến truyền thống hoặc ràng buộc đạo đức.

Đạo Công Giáo dường như đặc biệt lạc bước đối với cuộc sống đương thời của người Mỹ. Đạo Thệ Phản dễ dàng thoả hiệp với hiện đại hơn và với một Chúa Giêsu thân thiện, huấn luyện người ta sống đời (life coach-esque). Và cả các cộng đồng Công Giáo cấp tiến cũng yêu cầu phải phục tùng một vị giáo hoàng đội vương miện vàng, người mà về mặt thần học vốn không thể sai lầm và là người được chọn bởi hơn một trăm người đàn ông, chỉ toàn đàn ông. 

Dường như vì thế mà Đạo Công Giáo gặp khủng hoảng. Một cuộc thăm dò của Trung tâm nghiên cứu Pew năm 2008 cho thấy, vào cuối thế kỷ 20, Đạo Công Giáo mất nhiều tín hữu hơn bất cứ tôn giáo nào khác ở Hoa Kỳ. Khoảng một phần ba người Mỹ được nuôi dạy trong đức tin Công Giáo báo cáo rằng họ đã lìa bỏ Giáo Hội.

Sự co cụm ảnh hưởng đến cả các nhân viên Giáo Hội – hàng linh mục và cộng đồng nữ tu của Giáo hội. Năm 1965, nước Mỹ có 180,000 nữ tu Công Giáo vĩnh khấn, một thuật ngữ chỉ các phụ nữ đã cam kết sống cuộc sống khiết tịnh, nghèo đói, vâng lời và phục vụ Giáo Hội. Đến năm 2010, con số đó đã giảm xuống dưới 50,000. Năm 2009, nhiều nữ tu Công Giáo ở Mỹ ngoài 90 tuổi hơn là dưới 60 tuổi.

Tình hình thay đổi...

Nhưng tình hình ấy dường như bắt đầu được đảo ngược ngay vào khoảng thời gian bà bắt đầu chú ý đến niềm tin đang nảy nở nơi các bạn học cấp ba của mình. Sau 50 năm suy sụp, số lượng phụ nữ trẻ tuổi “đang biện phân cuộc sống tu trì” - hay trải qua một diễn trình lâu dài để trở thành nữ tu Công Giáo - đang tăng lên đáng kể. Năm 2017, 13 phần trăm phụ nữ từ 18 đến 35 tuổi trả lời một cuộc thăm dò thống thuộc Đại học Georgetown về người Công Giáo Mỹ báo cáo rằng họ đã cân nhắc việc trở thành nữ tu Công Giáo. Như thế là hơn 900,000 phụ nữ trẻ, đủ để tái cung cấp dân số cho quân đoàn “nữ tu” trong một vài thập niên tương lai, ngay cả khi chỉ một phần trong số họ thực sự trở thành nữ tu.

Và những người khao khát trở thành nữ tu không như những người xưa cũ. Họ đa dạng hơn: 90% nữ tu sĩ Mỹ năm 2009 được nhận dạng là người da trắng; năm ngoái, ít hơn 60 phần trăm những người mới nhập tu viện đã được nhận diện như thế. Họ cũng trẻ hơn: Độ tuổi trung bình để thực hiện bước cuối cùng trong đời sống tu trì cách đây một thập niên là 40. Ngày nay, tuổi ấy là 24. Họ là những đứa con của giai cấp trung lưu một cách bất cân xứng, đôi khi có tham vọng cao và đạt thành tích cao. Những câu chuyện biện phân điển hình trên blog hoặc trên báo chí Công Giáo bắt đầu bằng những dòng như “cô ấy chơi môn lacrosse (môn thể thao dùng vợt để bắt và ném bóng) và đi học ở Đại học Rutgers” hay cô ấy là “một sinh viên tốt nghiệp Harvard với một người bạn trai tuyệt vời”.

Bạn sẽ tìm thấy những người tuổi 20 này, giống như những người tuổi 20 khác, khắp trên Instagram và YouTube. Một số thăm dò thứ dòng tu nào để tham gia trên một trang mạng gọi là VocationMatch.com, về căn bản có thể coi như một ứng dụng hẹn hò dành cho các nữ tu. Bạn có cảm thức rằng những phụ nữ trẻ này hết còn những mối lắng lo kiểu những người đàn bà có tác phong, kiểu cách có thể dự đoán được mà người ta vốn gọi là basic bitch như đăng hình thực phẩm trên Instagram, các môn thể thao đại học hoặc khuôn mặt có râu của Benedict Cumberbatch. Ngược lại, họ chỉ quan tâm viết những “tweets” chắc nịch kiểu “Không có các bí tích, cái chết của bạn được coi như không được chuẩn bị”.

Những phụ nữ trẻ này có một bất ngờ cuối cùng: Họ có xu hướng bảo thủ về mặt tín lý hơn nhiều so với những người đi trước. Nếu bạn đi sâu hơn vào các nguồn cung cấp dữ liệu truyền thông xã hội của họ, qua những bức ảnh lập dị của các nữ tu mặc tu phục nhưng làm dấu (thánh giá) cách lỏng lẻo, bạn sẽ tìm thấy một lòng sùng mộ vững vàng đối với các niềm tin Công Giáo có tính truyền thống nhất. Họ nhiệt tình phản đối việc phá thai. Họ ca tụng đức đồng trinh không phải như một điều cần thiết để có thời gian rảnh rỗi phục vụ Thiên Chúa, cách mà một số nữ tu “cấp tiến” vốn nghĩ, nhưng như một điều gì đó tự nó thánh thiện. Nó là một lối sống khắc nghiệt thực sự phủ mờ thứ chủ nghĩa lạy Chúa ơi phải hưởng tối đa (OMG maximalism) đang thống trị các phương tiện truyền thông xã hội.

Patrice Tuohy, nhà xuất bản các tài liệu hướng dẫn những người đang xem xét cuộc sống tu trì, trong đó có VocationMatch.com, nói với tác giả rằng cách đây không lâu, họ chỉ nhận được khoảng 350 truy vấn mỗi năm qua điện thoại và trực tuyến. Năm ngoái, con số họ nhận được đã lên tới 2,600. Và 60 phần trăm những người phụ nữ đó, Tuohy nói, hỏi rõ ràng xem liệu họ có thể tham gia một dòng buộc họ phải mặc tu phục hay không (hiện nay, chỉ có khoảng 20 phần trăm nữ tu ở Mỹ mặc tu phục). Tuohy cho rằng những phụ nữ trẻ này muốn được lãnh đạo dù họ thích tự do. 

Biện phân đời sống tu trì, một diễn trình rơi vào đường tình

Tác giả kể thêm: hai năm trước Meg, kẻ đi rong vì Chúa Kitô, giới thiệu tác giả trên Facebook với một người bạn của cô tên là Tori. Tori vừa đang biện phân để trở thành nữ tu vừa phục vụ trong Quân đội. Là một trung úy, cô chỉ huy những người đàn ông lớn tuổi hơn cô, nhưng khi cô nói chuyện với tác giả qua Skype từ một căn cứ ở Hàn Quốc, trông cô trẻ hơn 23 tuổi. Bộ dã chiến màu xanh lá cây rộng thùng thình trên thân hình gầy gò của cô, mái tóc nâu nhạt của cô nhuộm vàng ở phía dưới, được vén khỏi khuôn mặt bị cháy nắng trở thành một mái tóc đuôi ngựa mỏng manh. Cô ấy nói “ranh mãnh” khá nhiều, thỉnh thoảng chửi tục và tự gọi mình là một “người nhảy dù siêu lừa đảo!” với một cái nháy mắt và giơ ngón tay cái lên chế giễu. Tác giả cho rằng chỉ nói với cô ta vài phút đủ để nghĩ: Người phụ nữ này mà muốn trở thành một nữ tu sao? Lúc còn ở trường trung học, cô nổi tiếng ham nhẩy, nhẩy như điên, không hạn chế trong các tiệc vui. Cô vẫy xe xin đi quá giang dọc đường, chèo thuyền và giỏi túc cầu đến độ giành được một vị trí trong đội ngũ phát triển chuyên nghiệp. Trên trang Facebook của mình, người ta nhìn thấy những bức ảnh trong đó cô lén xuất hiện (photobombing) giữa một nhóm đang đi trượt tuyết, lè lưỡi trước máy ảnh. Cô luôn cho rằng mình sẽ kết hôn, có con và làm việc như một chuyên gia dinh dưỡng.

Khi tác giả hỏi Tori điều gì đã khiến cô đi trệch hẳn con đường đó để trở thành một nữ tu, toàn bộ thái độ của cô đã thay đổi. Khuôn mặt cô trở nên đỏ hơn, và cô trông gần như e lệ. Cô muốn đọc cho tác giả nghe toàn bộ câu chuyện của cô từ cuốn nhật ký cầu nguyện. Một điều quá quan trọng như thế này không thể thảo luận một cách tùy hứng được.

Vào một buổi chiều kia, khi cô còn là một học sinh cấp ba tại trường trung học toàn nữ, Tori thấy mình bị lôi cuốn đến nhà nguyện. Lúc lớn lên, cô không mấy có tinh thần tôn giáo, và nhà nguyện là nơi cô thường tránh né: nhỏ, tối và im lặng, với những chiếc ghế cầu nguyện cao đến đầu gối khó chịu. Nhưng vào ngày hôm đó, khi cô ngồi cầu nguyện, một ý nghĩ đã xuất hiện với cô, đó là điều bất ngờ nhưng mạnh mẽ đến nỗi cô đứng dậy khỏi chỗ ngồi và thực sự bỏ chạy. Chạy ra khỏi nhà nguyện. Vì sợ quá. Ý nghĩ đó là: phải mặc y phục của một nữ tu sẽ ra sao?

Cô giải thích cô không muốn làm nữ tu. Nhưng trong những năm sau đó, cô không thể xua đuổi thị kiến ấy khỏi đầu óc. Bất cứ ở đâu, trên sân cỏ, lúc mặc những chiếc váy không có quai để khiêu vũ, cô vẫn thấy mình trong chiếc khăn trùm màu đen.

Và rồi một ngày nọ, tại một nhà nguyện trong khuôn viên trường đại học của cô, cô nghe thấy giọng nói của Người.

Tác giả hỏi cô: “giọng nói đó nghe như thế nào?”

Cô trả lời “Không giống như bất cứ điều gì. Tôi chỉ biết đó là Người”. Và sứ điệp của Người rất rõ ràng: “hãy đi rao giảng Tin Mừng”.

Tori đặt cuốn nhật ký cầu nguyện xuống, nhìn lên và bắt đầu cười. Cô nói cô mong câu chuyện này hẳn phải “khùng khùng” đối với tác giả. Cô không quan tâm. Cô giải thích: biện phân đời sống tu trì, là “một diễn trình si tình”.

Tác giả được Tori cho biết hoàn cảnh gia đình. Lúc lên bẩy, cha mẹ cô ly dị. Rất thương cha, nhưng cô phải sống với mẹ và anh trai. Hai anh em sống gần gũi nhau nhưng đến tuổi thiếu niên, anh trai cũng bỏ đi và nói những lời khó nghe như “tôi không yêu hai người!” và bỏ cả đi lễ. Rồi anh gia nhập quân đội. 

Về nhân cách, Tori là người cầu toàn, muốn hoàn hảo trong mọi điều mình làm. Mẹ cô nhiều khi bắt cô phải thư giã nhiều hơn, như coi truyền hình chẳng hạn, nhưng cô hét lại “Con không có thì giờ coi truyền hình!”

Rồi một ngày kia, cô bỗng nói với mẹ sẽ đi Phi Châu, muốn được giúp đỡ những người thiếu dinh dưỡng, muốn được làm việc tại 1 quốc gia đệ tam. Cô hy vọng các tài năng khiêm nhường của cô có thể hữu dụng hơn và được đánh giá nhiều hơn tại những nơi cần đến chúng hơn. 

Và cô cảm thấy lời mời gọi bước vào cuộc sống tu trì ngày một trở nên mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, cô vẫn tiếp tục học đại học, ghi danh học các buổi huấn luyện Sĩ Quan Trừ Bị (ROTC= Reserve Officer Training Corps), chơi túc cầu, tham gia một ban nhạc. 

Nhiều lúc cô cảm thấy kiệt lực vì quá nhiều cam kết. Tuy nhiên, cầu nguyện đem lại cho cô một an ủi vô bờ. Sự yên tĩnh mà cầu nguyện mang đến không phải là cái yên tĩnh trong chiếc xe lái trở về sau khi tiễn Adam vào quân ngũ. Đây là một sự yên tĩnh chung chia với một người đồng hành đầy yêu thương, đó chính là Thiên Chúa. Vũ Văn An